70. Παιδαγωγικά θέματα 4:

                   Το σύνδρομο της δυσλεξίας!

    Αφορμή γι' αυτή τη δημοσίευση στάθηκε μία τηλεοπτική εκπομπή, που έτυχε να παρακολουθήσω πρόσφατα, η οποία μάλλον με μπέρδεψε περισσότερο, θα έλεγα, παρά με διαφώτισε, με τον τρόπο που διεξήχθη η συζήτηση. Και αν εγώ, που έχω ασχοληθεί κάπως με το θέμα της δυσλεξίας, δεν αποκόμισα κάτι χρήσιμο από την εκπομπή αυτή, τότε σκεφθείτε τι αποκόμισε εκείνος ο γονιός που δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο. Ο κόσμος, ξέρετε, απεχθάνεται τις συζητήσεις, όπου ο ένας μιλάει επάνω στον άλλο, αλλά και τις εξεζητημένες επιστημονικές αναλύσεις. Πόσω μάλλον όταν σ' αυτές χρησιμοποιούνται και δυσνόητοι επιστημονικοί όροι. Πέντε πράγματα κατανοητά θέλει να ξέρει ο γονιός για το θέμα αυτό, ώστε, αν τύχει και παρατηρήσει κάποια από τα συμπτώματα αυτά στο παιδί του - που πρέπει να είναι πάντα σχολικής ηλικίας - να αποταθεί στο Γραφείο της Εκπαίδευσης της περιοχής του και να έρθει σε επαφή με κάποιον ειδικό επιστήμονα. Απλά, νομίζω, είναι τα πράγματα, όταν τα γνωρίζουμε, και ας μην κάνουμε τα εύκολα δύσκολα.

     Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μπερδεύουν την έννοια "δυσλεξία" με εκείνες της "δυσαρθρίας", της "δυσλαλίας" κ.λ.π., όπου ένα παιδί έχει κάποια δυσκολία στον προφορικό του λόγο και στο να προφέρει σωστά τις λέξεις. Καμία σχέση δεν έχει η δυσλεξία με τον τρόπο που ένα παιδί προφέρει τις λέξεις και αρθρώνει το λόγο του. Η δυσλεξία είναι μία ειδική διαταραχή - ή σύνδρομο, αν θέλετε - που ευθύνεται για μαθησιακές δυσκολίες που ένα παιδί αντιμετωπίζει μόνο στο γραπτό του λόγο! 

   Δεν θα ήθελα εδώ να απαριθμήσω απλώς τα συμπτώματα, που εμφανίζει ένας μαθητής με σύνδρομο δυσλεξίας. Άλλωστε, σύμφωνα με τη γνώμη των Ειδικών, αυτά είναι πολύ περισσότερα από όσα εγώ μπορώ να σας παρουσιάσω πιο κάτω. Θα περιοριστώ στα βασικά συμπτώματα, μέσα από μία χαρακτηριστική περίπτωση δυσλεκτικού παιδιού που έτυχε κάποτε να έχω στην τάξη μου. Καμία σημασία δεν έχει το ότι η περίπτωση αυτή μου έτυχε πριν από αρκετά ήδη χρόνια και σε εποχές που ακόμα δεν είχαμε ακούσει καν για τη διαταραχή της δυσλεξίας ούτε εμείς οι δάσκαλοι!
   Στις τρεις τελευταίες τάξεις του σχολείου ήταν μαζί μου ο προαναφερθείς μαθητής μου - σε πολυθέσιο σχολείο - και η κατάστασή του είχε ως εξής:
    Ήταν ένα έξυπνο παιδί, με εξαιρετική νοημοσύνη και κριτική σκέψη. Πολύ καλός στα μαθηματικά
και στον προφορικό του λόγο, σε όλα γενικά τα μαθήματα. Κανένα πρόβλημα στην άρθρωση των λέξεων. Όπου χρειαζόταν διήγηση, τα κατάφερνε θαυμάσια. Μάθαινε σχεδόν στο σχολείο τα μαθήματα που απαιτούσαν αφηγηματικό λόγο (π.χ. Ιστορία). Το μεγάλο του πρόβλημα εντοπιζόταν μόνο στην ανάγνωση και στο γραπτό του λόγο! Διάβαζε αργά - κάποτε σχεδόν συλλαβιστά - και μπορούσε, κατά την ανάγνωση, κάποιες φορές να σου βάλει ενδιάμεσα και λέξεις που δεν υπήρχαν στο κείμενο! Ήταν πολύ ανορθόγραφος και τα γράμματά του πραγματικά ορνιθοσκαλίσματα. Στην έκθεση, ήταν "ικανός" να σου γράψει την ίδια λέξη σωστά την πρώτη φορά - και ορθογραφημένη - και πιο κάτω δυο φορές εντελώς λάθος! Κάποτε, μπερδευόταν και έγραφε 3 αντί για έψιλον και το αντίστροφο. Τα έβλεπε καθρεφτικά, όπως λέγεται στη γλώσσα των Ειδικών. Επίσης, κάποια φορά μπορούσε να σου βάλει ενδιάμεσα στις λέξεις ένα κεφαλαίο γράμμα ( π.χ. σχοΛείο)! Αυτά ήταν τα βασικά συμπτώματα του δυσλεκτικού εκείνου παιδιού - εφτά στον αριθμό, μέχρι στιγμής - που εγώ είχα διαπιστώσει. Αν μου πείτε ότι ενδεχομένως να υπήρχαν και άλλα συμπτώματα, που εγώ δεν ήμουν  σε θέση τότε να τα αποκρυπτογραφήσω, καμία αντίρρηση. Μόνο ένας Ειδικός για το θέμα θα μπορούσε αυτό να μας το διαβεβαιώσει.
     Με λίγα λόγια, η κατάσταση εκείνου του παιδιού ήταν, θα έλεγα, διπλής όψεως: παράδεισος στον προφορικό του λόγο και κόλαση για τα γραπτά του και την ανάγνωση! Τι συμπέρασμα να βγάλει εδώ ο δάσκαλος, σ' αυτή την περίπτωση, και τι θα μπορούσε να κάνει για να διορθώσει κάπως την κατάσταση; Απορούσα κι εγώ ο ίδιος και αναρωτιόμουν τι συμβαίνει, αλλά, δυστυχώς, όπως ανέφερα και πιο πάνω, μέχρι τότε - κάπου τριάντα χρόνια τώρα - δεν είχαμε ακούσει καν για το πρόβλημα της δυσλεξίας. Όλη η εκπαιδευτική κοινότητα και όχι μόνο οι δάσκαλοι. Τα επιστημονικά και παιδαγωγικά περιοδικά που έπαιρνα τότε - από τα οποία και μόνο εκείνη την εποχή θα μπορούσαμε να έχουμε κάποια σχετική επίκαιρη ενημέρωση - πουθενά δεν βρήκα να γίνεται λόγος για το θέμα αυτό. Πολύ αργότερα, όταν το παιδί αυτό είχε αποφοιτήσει και από το Λύκειο, εμφανίστηκαν κάποιοι ειδικοί επιστήμονες και άρχισαν να μιλούν για δυσλεξία. Τότε ξεκίνησα να ενημερώνομαι και ο ίδιος για το θέμα μας, ένα θέμα που συμπεριέλαβα μετέπειτα και στο παιδαγωγικό μου βιβλίο.
    Κάποια μέρα, θυμάμαι, λέω το εξής σ' εκείνον το μαθητή μου:
- Για πες μου κάτι, σε παρακαλώ. Αυτή εδώ τη λέξη τη γράφεις σωστά. Πιο κάτω, όμως, την έγραψες λάθος. Δεν πρόσεξες; Για ποιο λόγο συνέβη αυτό;
- Δεν ξέρω, κύριε! ήταν η απάντησή του.
   Ανάλογη ήταν η απάντησή του κάθε φορά που τον ρωτούσα κάτι για το πρόβλημά του! Ήταν προφανές ότι τον ενοχλούσε και τον ίδιο η κατάστασή του. Ποτέ, ωστόσο, δεν τον πίεζα. Απλώς, με τις ερωτήσεις, που του έκανα, προσπαθούσα να διακρίνω κάποιο φως, προκειμένου να καταλήξω σε ένα συμπέρασμα, αλλά ακόμα μου έλειπε το κλειδί της γνώσης για τη συγκεκριμένη διαταραχή. Ούτε ανάλογες πηγές υπήρχαν ακόμα, όπως είπα, ώστε να ανατρέξω και να ενημερωθώ. Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν το εξής: Μου έλειπε ακόμα η λέξη - ή η έννοια, αν θέλετε - που συμπυκνώνει τη φύση αυτής της διαταραχής, λέξη με την οποία θα αναζητούσα τη σχετική πληροφόρηση και τη γνώση που θα μου έλυνε το πρόβλημα! Όταν από το δάσκαλο λείπει η γνώση - πόσω μάλλον η ίδια η έννοια, όπως προανέφερα, που αποκλείει και κάθε άλλη περαιτέρω προωθητική σκέψη -  πάνω σε οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζει με τους μαθητές του, στο μαθησιακό ή συμπεριφορικό τομέα, αποτελέσματα δεν μπορεί να υπάρξουν! Οι λύσεις και τα αποτελέσματα έρχονται μόνο με την αναζήτηση της γνώσης οπουδήποτε και τη διατύπωση του προβλήματος που κάθε φορά έχουμε μπροστά μας. Για τη δυσλεξία, σήμερα, οι πηγές της πληροφόρησης και της αναζήτησης της γνώσης βρίσκονται στη διάθεση του καθενός. Προσοχή, όμως: Η δυσλεξία είναι ένα σύνδρομο, είπαμε, μάλλον άγνωστης ακόμα αιτιολογίας  - όχι ασθένεια ή πάθηση - το οποίο σύνδρομο ευθύνεται για συγκεκριμένες μαθησιακές δυσκολίες που έχουν σχέση με το γραπτό λόγο. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε είδους μαθησιακή δυσκολία ενός μαθητή, στο γλωσσικό μάθημα, μας δίνει και το δικαίωμα - ή και το άλλοθι μιας δικαιολογίας - να τη βαφτίζουμε "δυσλεξία"! Μαθησιακές δυσκολίες υπάρχουν πολλές και ανεξάρτητες από το σύνδρομο της δυσλεξίας.
     Ο δυσλεκτικός εκείνος μαθητής μου, τέλος, κάποτε μου είχε εκφράσει την επιθυμία του να γίνει γιατρός. Θαρρώ πως θα μπορούσε να γίνει πράγματι ένας πολύ καλός γιατρός - άλλωστε, και οι συνταγές, που θα έγραφε για τους ασθενείς του, θα ήταν.....συμβατές με τις γνωστές συνταγές των γιατρών μας! - αλλά κάθε προσπάθειά του τότε σκόνταφτε στα γραπτά του! Σήμερα, όμως, η αδικία αυτή για τους δυσλεκτικούς μαθητές έχει επανορθωθεί. Με την προσκόμιση ενός πιστοποιητικού, από ειδικό επιστήμονα, οι εξετάσεις της εισαγωγής στις ανώτερες και ανώτατες σχολές, για τους μαθητές αυτής της κατηγορίας, γίνονται πλέον μόνο προφορικά και όχι γραπτά.