47. Μουζάκι Καρδίτσας:Ένας ιδανικός
              προορισμός επισκεπτών, με σύντομες αποδράσεις!

  

Μουζάκι Καρδίτσας

                                                                    Iστότοπος:ofigousiotis.blogspot.com
            Email:giwrgospattas@gmail.com

    

     Υπάρχουν ήσυχες και γραφικές γωνιές στην πατρίδα μας που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ιδανικοί τόποι προορισμού για κάθε επισκέπτη, όλων των οικονομικών δυνατοτήτων και  για όλες τις εποχές του χρόνου. Ένας τόπος με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι και το Μουζάκι Καρδίτσας, μία από τις  πιο όμορφες  κωμοπόλεις της Ελλάδας, στις παρυφές των  Αγράφων  και στο  βορειοδυτικό   τμήμα του νομού. Είναι χτισμένη στην αριστερή όχθη του Πάμισου (ή Μπλιούρη), παραπόταμου του Πηνειού, σε υψόμετρο 180 μ., και αποτελεί έδρα του ομώνυμου Δήμου, όπου υπάγεται και  η γενέτειρά μου, η Οξυά. Από το παλαιού τύπου Γυμνάσιο Μουζακίου αποφοίτησα, άλλωστε, ο ίδιος  και υπ' αυτή την έννοια παρακολουθώ με ενδιαφέρον  τα τεκταινόμενα και τις ποικίλες εκδηλώσεις που  λαμβάνουν χώρα σ' αυτό το μέρος. Μία από αυτές τις εκδηλώσεις είναι και τα "Μουζάκεια", για τα οποία θα μιλήσουμε στο τέλος αυτής της δημοσίευσης. Πρώτα, όμως, θα κάνουμε  μία σύντομη περιήγηση, προκειμένου να πάρουμε μία εικόνα από την πόλη του Μουζακίου και τη γύρω περιοχή της.

                                                                                               Ο Δήμος Μουζακίου
     Το Μουζάκι,ως πόλη,έχει 4.000 κατοίκους περίπου, ενώ ως Δήμος Μουζακίου περίπου 16.000 κα
τοίκους. Σε απόσταση 2 μόλις χιλιομέτρων, βρίσκεται η γενέτειρα του Καραϊσκάκη, το Μαυρομμάτι, που αποτελεί  την ιστορική πρωτεύουσα του δήμου. Οι υπόλοιπες  Τοπικές Κοινότητες  που συνθέτουν το σημερινό Δήμο Μουζακίου - όπως αυτός προέκυψε από τη συγχώνευση τριών "καποδιστριακών" δήμων (Μουζακίου, Ιθώμης και Παμίσου) - είναι οι εξής 25: Λαζαρίνα, Γελάνθη, Καππά, Πύργος Ιθώμης, Χάρμα, Φανάρι, Κανάλια, Άγιος Ακάκιος, Λοξάδα, Μαγούλα, Μαγουλίτσα, Κρανέα, Παλαιοχώρι, Αγναντερό, Ριζοβούνι (προς την πλευρά του κάμπου)  και  Πορτή, Ελληνόκαστρο, Ελληνόπυργος, Αμυγδαλή, Κρυοπηγή, Ανθοχώρι, Βατσουνιά, Δρακότρυπα, Πευκόφυτο, Οξυά (προς την ορεινή ζώνη των Αγράφων).
                                                                                           
                                                                                             Το τοπίο του Μουζακίου
     Ένα θαυμάσιο ολοπράσινο τοπίο αγκαλιάζει το βλέμμα του επισκέπτη στο επάνω μέρος, νότια του Μουζακίου, στην πλαγιά του βουνού Ίταμος, ενώ προς βορρά απλώνεται απέραντος  ο θεσσαλικός κάμπος. Σημαντικότατη προστιθέμενη αξία για το Μουζάκι ο Πάμισος, με τα αιωνόβια πλατάνια στις όχθες του, μπροστά από ένα μεγάλο πάρκιγκ αυτοκινήτων κατά μήκος του ποταμού.

                                                                                                    Ο αστικός ιστός της πόλης

     Στο έμπα του Μουζακίου - από την παλαιά του γέφυρα - στα δεξιά του δεσπόζει το Δημαρχείο, ένα μεγάλο και κομψό  τριώροφο κτίριο που στεγάζει και τις διάφορες υπηρεσίες του δήμου, ενώ στα αριστερά του στέκει επιβλητικό το τεράστιο στέγαστρο  της Λαϊκής Aγοράς που γίνεται εδώ κάθε Σάββατο. Ανέκαθεν, το Μουζάκι υπήρξε ο μοναδικός χώρος αγοράς και προμήθειας αγαθών  για τα γύρω χωριά - και κυρίως εκείνων της ορεινής ζώνης του (της Αργιθέας συμπεριλαμβανομένης). Άλλωστε, το Μουζάκι ήταν πάντα ένας συγκοινωνιακός και εμπορικός κόμβος για την περιοχή που μιλάμε.

Το Δημαρχείο Μουζακίου

     Ο αστικός ιστός της πόλης του Μουζακίου είναι αρκετά πυκνοδομημένος, με στενά σοκάκια και άπειρες ολόγυρα τις φυσικές του ομορφιές. Ανατολικά και δυτικά της πόλης, υπάρχουν  δύο νεοσύστατοι συνοικισμοί, με πιο σύγχρονη ρυμοτομία, ο οικισμός"Καραϊσκάκη" και"Τα Σεισμόπληκτα", αντί στοιχα. Δεξιά και αριστερά του κεντρικού κυρίως δρόμου - που διαπερνά ολόκληρη την πόλη από τη μια άκρη ως την άλλη - συναντά κανείς τα καταστήματα, Τράπεζες, καφενεία, καλαίσθητα καφέ και μπαράκια, ενώ πιο έξω ταβέρνες, ψησταριές και ουζερί, με παραδοσιακές γεύσεις και ντόπιο τσίπουρο - το οποίο κατά την προσωπική μου εκτίμηση είναι ανώτερο και εκείνου του Τυρνάβου! Γευστικότατο  και το ντόπιο βαρελίσιο κρασί που μπορεί ο επισκέπτης να προμηθευτεί από γνωστές οικογένειες αμπελοπαραγωγών. Τα αμπέλια απλώνονται κυρίως προς την πλευρά της "Επισκοπής".

                                Στοιχεία από την Ιστορία του Μουζακίου!

     Mακραίωνη είναι η Ιστορία του Μουζακίου - από τα ομηρικά ακόμα χρόνια - μία Ιστορία που ξεκι
νά ουσιαστικά από την αρχαία  πόλη των Γόμφων, ερείπια της οποίας  εντοπίστηκαν  στη θέση "Επι
σκοπή", δύο περίπου χιλιόμετρα βορειοδυτικά της σημερινής πόλης. Οι Γόμφοι υπήρξαν μία από τις
τρεις σπουδαιότερες πόλεις της αρχαίας Θεσσαλιώτιδας (οι άλλες δύο ήταν η Μητρόπολη και το Κιέριο ή Άρνη).
    Την εποχή της μακεδονικής κυριαρχίας (4ος π.Χ.αι.), η πόλη των Γόμφων έπεσε στα χέρια του Φιλίππου Β' και μετονομάστηκε σε Φιλιππόπολη. Τότε κόπηκαν  τα πρώτα νομίσματα με την επιγρα
φή "Γομφέων" και τις μορφές του Παλάμνιου Δία και της Ήρας. Από το 330 π.Χ., η πόλη εμφανίζεται και πάλι με το όνομα Γόμφοι. Τρεις αιώνες αργότερα (48 π.Χ.), η πόλη λεηλατήθηκε  από τον Ιούλιο Καίσαρα, επειδή οι Γομφείς στο ρωμαϊκό εμφύλιο τάχθηκαν με το μέρος του Πομπήιου.
    Στα βυζαντινά χρόνια (6ος μ.Χ.αι.), ο Ιουστινιανός ανακαίνισε την πόλη των Γόμφων και τα οχυρά
της περιφέρειάς της, ενώ λίγο αργότερα, επί αυτοκράτορα Ηρακλείου, έγινε έδρα Επισκόπου - εξ ου και η ονομασία "Επισκοπή" - και υπαγόταν στη Μητρόπολη Λάρισας. Επί Οθωμανικής  αυτοκρατορί ας - το 1601- η Επισκοπή των Γόμφων ενσωματώθηκε στην Επισκοπή του Φαναρίου, όταν Επίσκοπος Φαναρίου και Νεοχωρίου ήταν ο μετέπειτα Άγιος Σεραφείμ - την ίδια μάλιστα χρονιά που εκείνος εκτελέστηκε μετά πολλών βασανιστηρίων από τους Τούρκους!
     Σε όλα τα προεπαναστατικά και μετεπαναστατικά κινήματα - και κυρίως κατά την επανάσταση του 1854 - το Μουζάκι αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα επαναστατικά κέντρα της Θεσσαλίας.
Προσαρτήθηκε στην ελεύθερη Ελλάδα στις 10 Μαϊου 1881, με τη Διάσκεψη τηςΚωνσταντινούπολης.
Το 1883 - με το Βασιλικό Διάταγμα της 31.3.1883 - ιδρύθηκε ο Δήμος Γόμφων, ο οποίος περιλάμβα
νε 12 χωριά της περιοχής με έδρα το Μουζάκι. Το 1909, όταν οι 26 νομοί της Ελλάδας περιορίζονται
σε 16, ο νομός Καρδίτσας και ο Δήμος Γόμφων υπάγονται στο νομό Τρικάλων. Η οριστική ανασύστα
ση του νομού Καρδίτσας έγινε το 1944, ενώ ο Δήμος Γόμφων είχε καταργηθεί ήδη από το 1912 και,
με το νόμο ΔΝΖ', είχε διασπασθεί σε 15 κοινότητες,τις εξής: Μουζάκι, Μαυρομάτι, Γελάνθη, Λαζαρίνα, Βούνιστα (σήμερα Ελληνόκαστρο), Βρόστιανη (Αμυγδαλή), Φλωρέσι (Ανθοχώρι), Κερασιά, Ζερέτσι (Κρυοπηγή), Νεβροβούνιστα (Πευκόφυτο), Σιάμου (Οξυά), Σκλάταινα (Δρακότρυπα), Βατσινιά(Βατσουνιά), Πορτή και  Ροπωτό*. Το Μουζάκι αναβαθμίστηκε σε δήμο το 1946, αλλά σε έγγραφα προς διάφορες υπηρεσίες εμφανιζόταν ως δήμος ήδη από το 1928, πιθανώς από την εποχή που είχε υποβληθεί η σχετική αίτηση  για την αναβάθμισή του σε δήμο. Με το νόμο 2539/97 - και το Σχέδιο "Καποδίστριας"- ουσιαστικά έχουμε  ανασύσταση του τέως  Δήμου Γόμφων υπό την νέα του μορφή ως  Δήμος Μουζακίου - εκτός από το Ροπωτό που μεταφέρθηκε στο νομό Τρικάλων. Ήδη, από το 2010 - με το νόμο 3852/2010 και το Πρόγραμμα "Καλλικράτης"- έχουμε νέα αναδιαμόρφωση, πιο ριζική, στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στο Δήμο Μουζακίου! Μόνο που η αναδιαμόρφωση αυτή δεν περιορίστηκε στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Καταργήθηκαν - πολύ κακώς - και στο Μουζάκι υπηρεσίες, τόσο απαραίτητες για την εξυπηρέτηση του κοινού! Πολύ δύσκολα θα αποδεχθώ ότι όλες αυτές οι ανασυστάσεις και αναδιαμορφώσεις έγιναν για λόγους καλύτερης λειτουργικότητας για τη χώρα και όχι για καθαρά οικονομίστικους λόγους. Γιατί μάλλον περισσότερη δυσλειτουργικότητα μας προέκυψε! Αλλά το θέμα αυτό δεν είναι της στιγμής και ας το αφήσουμε για μία άλλη φορά.
     Στα νεότερα χρόνια της Ιστορίας του, το Μουζάκι γνώρισε τη μεγαλύτερη καταστροφή  στις 8 Ιου
νίου 1943, όταν και κάηκε ολοσχερώς από τους Ιταλούς, μάλιστα τρεις μόνο μήνες προτού εκείνοι παραδοθούν και οι στρατιώτες της μεραρχίας Πινερόλο, που δρούσε στην περιοχή αυτή, διαμοιραστούν σε διάφορες οικογένειες των χωριών μας.
     Η ονομασία"Μουζάκι", τέλος, όπως αυτό αποδεικνύεται από μοναστηριακά χειρόγραφα, προήλθε από το γεγονός ότι στα οθωμανικά χρόνια η περιοχή ήταν τιμάριο ενός σπαχή(=επικεφαλής ιππικού)  από το Φανάρι (της Καρδίτσας), του Θεόδωρου Μουζάκ.

                           Το Μουζάκι ως τουριστικός προορισμός!
    Το Μουζάκι είναι ένας θαυμάσιος τουριστικός προορισμός, για δικούς μας και ξένους, πόσω μάλ
λον όταν αυτό συνδυαστεί και με σύντομες αποδράσεις στις κοντινές περιοχές. Υποδομές  σε καταλύ
ματα και εστίαση υπάρχουν αρκετές, τόσο μέσα στην πόλη του Μουζακίου όσο και στην περιφέρειά
του. Για τους μαθητές, μάλιστα, ως πιο κατάλληλος εκπαιδευτικός και ψυχαγωγικός προορισμός - μετά φαγητού και ύπνου - είναι το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μουζακίου! Βρίσκεται πίσω από το Γυμνάσιο και τον περικαλλή κεντρικό ναό της πόλης. Ένα σταθερό-και εμβληματικό συνάμα-
σημείο αναφοράς, μπροστά στο Γυμνάσιο (νυν ΕΠΑΛ), και το μεγαλόπρεπο καμπαναριό, με την πελαργοφωλιά στην κορυφή του και το ρολόι, που με τους χτύπους του μετρούσε λεπτό προς λεπτό τις αγωνίες και τον πιεστικό σχολικό μας χρόνο, στα μαθητικά μας χρόνια! Λίγο πιο κάτω, κοντά στο Λύκειο, βρίσκεται και η πλούσια Βιβλιοθήκη του Μουζακίου, προς τέρψη των φιλομαθών και των ερευνητών. Όσο για τους έχοντες αθλητικά ενδιαφέροντα, εκτός από την πεντακάθαρη φύση για περπάτημα ή τρέξιμο, ακόμα πιο κάτω υπάρχει το Δημοτικό Στάδιο, όπου η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα - η Α.Ε.Μουζακίου - δίνει τους αγώνες της στη Δ' Εθνική κατηγορία.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπ/σης Μουζακίου

 

Το καμπαναριό, στην αυλή του παλαιού  Γυμνασίου (σήμερα ΕΠΑΛ)

                                               
                         

                                                                      Σύντομες αποδράσεις

    Πολλές και ενδιαφέρουσες μπορεί να είναι οι σύντομες αποδράσεις των επισκεπτών στο Μουζάκι:

1. Το Μουζάκι απέχει από την Καρδίτσα 28 χλμ.και από τα Τρίκαλα 16 χιλιόμετρα.

2. Στα 2 μόνο χιλιόμετρα, μέσα σε μία χρωματικής πανδαισίας και φυσικού κάλλους βουνοπλαγιά, στα

νοτιοανατολικά του Μουζακίου, βρίσκεται η Ι.Μ.Αγίου Γεωργίου ή Καραϊσκάκη και 1 χλμ.πιο πέρα η Σπηλιά του Καραϊσκάκη, όπου γεννήθηκε ο μεγάλος ήρωας του 1821, από μητέρα καλόγρια στο πιο πάνω μοναστήρι, η καταγωγή της οποίας ήταν από τη Σκουληκαριά της Άρτας. Από την πλατεία του Μαυρομματίου, όπου βρίσκεται το άγαλμα του έφιππου Καραϊσκάκη, μέχρι τη σπηλιά, υπάρχει σύνδεση με ασφαλτοστρωμένο δρόμο μήκους 5 χλμ.περίπου. Στο Μαυρομμάτι γίνονται κάθε χρόνο τα "Καραϊσκάκεια"- ευρείας κλίμακας και διεθνούς εμβέλειας πανηγυρικές εκδηλώσεις - ανήμερα της γιορτής και του θανάτου του Καραϊσκάκη, στις 23 Απριλίου.

Η Σπηλιά όπου γεννήθηκε ο ήρωας Καραϊσκάκης (1782)

Η τοποθεσία όπου η Σπηλιά του Καραϊσκάκη

     Ο έφιππος Καραϊσκάκης                           Ι.Μ.Καραϊσκάκη                                                         Ι.Μ.Παναγίας της Σπηλιώτισσας
στην πλατεία Μαυρομματίου                     κοντά στο Μουζάκι                                                        στην Ανατολική Αργιθέα  


3.  Στα 5 περίπου χιλιόμετρα απόσταση, βρίσκεται η όμορφη πολιτειούλα,η Πύλη, με την ονομαστή Μονή της Πόρτα-Παναγιάς (13ος αι.) και τη μονότοξη πέτρινη γέφυρα του Πορταϊκού.

Η μονότοξη πέτρινη γέφυρα του Πορταϊκού

4. Στα 20 περίπου χιλιόμετρα, βρίσκεται η Ελάτη (παλιά Τύρνα) και λίγο πιο πάνω το Χιονοδρομικό
Κέντρο Περτουλίου.

5. Σε απόσταση 13 χλμ.περίπου, από το Μουζάκι, βρίσκεται το χωριό Ελληνόπυργος (παλιά Γράλιστα), όπου ο Καραϊσκάκης πέρασε σαν αλητόπαιδο τα παιδικά του χρόνια. Εδώ στη Γράλιστα, πιθανότατα, είχε συλληφθεί από τους άνδρες του Αλή-πασά, σε ηλικία 16 ετών, γιατί έστηνε τουφεκίδι  με συνομηλίκους του εναντίον Τούρκων που ανέβαιναν από το Φανάρι στην πλαγιά για να μαζέψουν ξύλα! Τότε ήταν που οδηγήθηκε στο παλάτι του Αλή, στο νησάκι της λίμνης των Ιωαννίνων, όπου ως γνωστό πέρασε αρκετά χρόνια κοντά του. Στο γεγονός ότι ο Αλής γνώριζε προσωπικά τη μητέρα του Καραϊσκάκη - καθώς περνούσε συχνά από το παλάτι του για να πουλήσει βότανα, εικόνες κ.λ.π. - γλίτωσε τότε την εκτέλεση ο Καραϊσκάκης, αλλά, βέβαια, και γιατί ο Αλής είδε ότι είχε να κάνει με ένα ικανότατο και πανέξυπνο ελληνόπουλο και πιθανό μελλοντικό συνεργάτη στα σχέδιά του!

6. Στα 12 περίπου χλμ., στο Φανάρι, υπάρχει το βυζαντινό κάστρο και ο ναός του αγραφιώτη αγίου, του Αγίου Σεραφείμ.

Tο βυζαντινό κάστρο του Φαναρίου

7. Στα 17  χλμ.από το Μουζάκι βρίσκεται και η γραφική Λίμνη Νικολάου Πλαστήρα!

Το φράγμα της Λίμνης Πλαστήρα

                                                                                                             
8. Σε απόσταση 10 χλμ.περίπου, στη Λαζαρίνα, λειτουργεί Ιπποφορβείο (ΙΠΠΟΤΟΥΡ), από το 1923.
Εδώ βρίσκονται και τα ερείπια του πρώτου εργοστασίου ζάχαρης στην Ελλάδα, το οποίο λειτούργη
σε από το 1889 μέχρι το 1910. Ήταν ιδιοκτησίας του Τραπεζίτη και τσιφλικά Χρήστου Ζωφράφου. Σώζεται στη Λαζαρίνα το αρχοντικό του, το οποίο την περίοδο της Κατοχής ήταν στρατηγείο των Άγγλων και μία πτέρυγά του είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο.

Το αρχοντικό του Χρήστου Ζωγράφου
στη Λαζαρίνα

Το Ιπποφορβείο στη Λαζαρίνα

                                                                                                                                                                                                                                                        
                                                                     

9. Στα 6 χλμ., στην Πορτή, λειτουργεί πεδίο αναρρίχησης και στα 8 χλμ.από το Μουζάκι,  στο ίδιο μέρος, Πίστα απογείωσης αεροπτεριστών.

10. Στα 3  χλμ., στο Μπαλάνο, υπάρχει ένα εκτροφείο πτερωτών θηραμάτων.

11. Μετά από 37 περίπου χλμ.από το Μουζάκι, ο επισκέπτης μπορεί να βρεθεί στην Ουράνεια Πολιτεία των   Μετεώρων!

Οι βράχοι των Μετεώρων στην Καλαμπάκα

Οι Μονές των Μετεώρων

12. Σύντομη περιήγηση στην ορεινή ζώνη του Δήμου Μουζακίου
   Περνώντας το στενό του Μουζακίου, ψηλά στις κορυφογραμμές αντικρύζουμε τις αλπικές περιοχές της Καράβας (2.184 μ.υψόμ.), του Αη-Λιά ή Προφήτη Ηλία (1.758 μ.), της Μάλιας (1.970 μ.) και του Βουτσικακιού ή Γκαβέλου (2.154 μ.). Εδώ, σ'αυτά τα μέρη, η φύση σκορπά απλόχερα τα κάλλη της και σμιλεύει με ιδιόρρυθμη τεχνική την τραχιά φυσιογνωμία του αγραφιώτικου ανάγλυφου, ενός ανάγλυφου του οποίου τα αναρίθμητα τερτίπια θα αυξάνονται όλο και πιο πολύ, όσο θα ανεβαίνουμε και καταλήξουμε στα ελατοσκέπαστα σημεία και στο ιστορικό δάσος της Οξυάς, πριν γείρουμε πίσω προς την περιοχή της Ανατολικής Αργιθέας και στην Ι.Μ. της Παναγίας της Σπηλιώτισσας (40 περίπου χλμ.από το Μουζάκι).

    Oποιαδήποτε διαδρομή κι αν ακολουθήσει κανείς εδώ, βλέπει παντού γύρω χωριά κουρνιασμένα σε καταπράσινα τοπία: την Πορτή, το Ελληνόκαστρο, την Αμυγδαλή, την Κρυοπηγή, το Ανθοχώρι πιο πάνω, τη Βατσουνιά με το νερό "ΘΕΟΝΗ", τη Δρακότρυπα με την Ι.Μ.της Αγίας Τριάδας, τα Πλατάνια της Οξυάς και λίγο πιο πέρα, στρίβοντας αριστερά, το κεντρικό χωριό της Οξυάς. Στον απέναντι δρόμο, πάνω στον οδικό άξονα προς την Ανατολική Αργιθέα, συναντάμε το Πευκόφυτο - πρώην Νεβροβούνιστα. Μετά από ένα χιλιόμετρο, ο επισκέπτης βρίσκει μπροστά του το ΗΟΤΕL KOYΤΣΙΚΟΥΡΗ  και λίγο πιο πέρα  την πετρόχτιστη Βρύση Αλαμανή. Σ'αυτό το σημείο, είναι πιο ενδιαφέρον  να αφήσουμε την άσφαλτο και, στρίβοντας δεξιά, να κατηφορίσουμε σε χαλικοστρωμένο δρόμο, έχοντας ως μόνη αποζημίωση την ίδια μας την επιλογή, καθώς διασχίζουμε το μοναδικό σε ομορφιές βασίλειο του δάσους της οξιάς. Μετά από 2 περίπου χιλιόμετρα, θα συναντήσουμε το ιστορικό Αρματολιάτικο, σε μία τοποθεσία-ζωγραφιά, τυλιγμένη με οξιές, έλατα, καστανιές και φτερωμένες πλαγιές.

Το Αρματολιάτικο, στο μέσο αριστερά,
μέσα στο δάσος

Η βρύση των αρματολών και
του Καραϊσκάκη, σήμερα

 

    Σ'αυτό εδώ το μέρος, o Kαραϊσκάκης έβαλε τα πρώτα θεμέλια της μετέπειτα ένδοξης πορείας του. Εδώ είχε στήσει το πρώτο λημέρι του από θεσμική πλέον θέση και σ' αυτή την τοποθεσία είχε το στρατόπεδό του αργότερα, πριν κατεβεί στη Ρούμελη και αναλάβει τα ηνία  του μεγάλου αγώνα. Αλλά ας συνεχίσουμε την περιήγησή μας. Κατεβαίνοντας λίγο πιο κάτω, πάνω σε ένα πλάτωμα, όπου καταλήγει ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος, σε μία παραποτάμια διαδρομή 16 χλμ.περίπου από το Μουζάκι, μπορούμε να  προσευχηθούμε  στην Ι.Μονή Αγίας Τριάδας Οξυάς και να ξαποστάσουμε, πίνοντας έναν καφέ στο εκεί καφενείο του Πέτρου Τόλια, ενός από τους καλύτερους ορειβάτες, που ανέδειξε ποτέ η Θεσσαλία - και όχι μόνο! Στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας Οξυάς, που αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μας μνημεία, ο Καραϊσκάκης υπέγραψε τη Συνθήκη Ειρήνης με το Σελιχτάρ-πασά, το 1823.Τα δύο Λαογραφικά μουσεία, τέλος, της Οξυάς, εδώ στην Αγία Τριάδα και στο κεντρικό χωριό, παρουσιάζουν το δικό τους ξεχωριστό ενδιαφέρον για κάθε επισκέπτη.

Ι.Μ.Αγίας Τριάδας Οξυάς

13. Η Καράβα αποτελεί ένα φυσικό μνημείο που στεφανώνει το υπέροχο αυτό τοπίο της περιοχής. Η θέα της από εκεί πάνω προς το θεσσαλικό κάμπο - και τον κυκλικό του ορίζοντα - είναι, όντως, εκπληκτική! Αυτό το υπερθέαμα πολύ δύσκολα θα το συναντήσει κανείς σε άλλον τόπο - ακόμα και πέραν της Ελλάδας. Εξαίσια εμπειρία και η ανατολή του ήλιου από αυτό το θαυμαστό θεωρείο! Δυστυχώς, όμως, δεν υπάρχει ο κατάλληλος δρόμος που θα φέρει αυτές τις μοναδικές εικόνες κοντά στον επισκέπτη. Αυτός ο δρόμος δεν συνιστά πολυτέλεια. Αναπτυξιακής προοπτικής επένδυση είναι - και όχι μόνο για το Δήμο Μουζακίου. Οχτώ χιλιόμετρα άσφαλτος είναι - ή έστω καλής ποιότητας χαλικόστρωση με χαλίκι 3Α - που θα ενώσει μέσω της Καράβας τους δύο οδικούς άξονες προς τη Δυτική και   

Καράβα:Το θεωρείο των Αγράφων και η
                μυθοπλασμένη κορυφή της 

την Ανατολική Αργιθέα! Μήπως εδώ μας κλείνουν το μάτι τα κονδύλια του ΕΣΠΑ; Ας το ψάξουν λίγο περισσότερο το θέμα οι δύο δήμαρχοι των όμορων δήμων, Μουζακίου και Αργιθέας. Όπου κινούνται άνθρωποι, κινείται και η οικονομία, έρχεται και η ανάπτυξη! Ένας τόπος, που δεν έχει λίμνες και θάλασσες, τα βουνά του πρωτίστως πρέπει να αξιοποιήσει! Αυτό, βέβαια, είναι ένα ζήτημα που άπτεται της κατανόησης και του ενδιαφέροντος και άλλων - πέραν της Τοπικής Αυτοδιοίκησης - αρμοδίων! Μία ακόμα αλήθεια, επ'αυτών, λέει το εξής απλό: Δήμοι - όπως ο Δήμος Μουζακίου και ο Δήμος Αργιθέας - που περιλαμβάνουν στους κόλπους τους περιοχές και Τοπικές Κοινότητες με μεγάλα προβλήματα στις υποδομές τους, θα πρέπει να ενισχύονται οικονομικά - και με οποιονδήποτε άλλο τρόπο - περισσότερο. Δηλαδή, το αντίθετο από ό,τι, συνήθως, συνέβαινε στο παρελθόν! Πρώτα ικανοποιούνται οι πιεστικές ανάγκες και τα έργα προβολής έπονται!

                                                     Διαμονή και εστίαση*
                                       α. Μόνο φαγητό ή ποτό
      Σε κάθε σημείο του Μουζακίου -αλλά και πιο έξω -μπορεί ο επισκέπτης να βρει υπέροχες ντόπιες παραδοσιακές γεύσεις ή της δικής του προτίμησης:

 1. Εστιατόριο-Πατσατσίδικο Βασ.Σέμπρου,Μουζάκι,τηλ.24450-41.051 και κινητό 6975.71.51.77.
 2. Snack - Bar - Γύρος "Ο Φοίνικας",ΑΦΟΙ Παπαρίζου,Μουζάκι,τηλ.24450-42.471 και κινητό
                                                                                                                                      6973.23.72.05.
 3. Ουζερί-Ψητοπωλείο Παν.Μαυρομμάτη,Μουζάκι,τηλ.24450-42.879 και κιν.6974.86.02.50.
 4. Ταβέρνα "Αντίπεινα" Μιχ.Αλτάνη,Μουζάκι,τηλ.24450-42.465.
 5. Εστιατόριο-Ψησταριά "Η ΚΑΡΑΒΑ" Λεωνίδα Σπύρου,Μουζάκι,τηλ.24450-42.347.
 6. Καφέ-Πίτσα-Ουζερί-Ταβέρνα "Castello",Μουζάκι,τηλ.24450-41.998.
 7. Ταβέρνα "Παραμύθι",Μουζάκι,τηλ.24450-41.853.
 8. Cafe La Cite,Moυζάκι,τηλ.24450-42.582.
 9. Cafe Mythos,Μουζάκι,τηλ.24450-41.831.
10. Cafe People,Moυζάκι,τηλ.24450-41.700.
11. Αναψυκτήριο "Το Πέρασμα",Μουζάκι,τηλ.24450-43.312.
12.Oικογενειακή ταβέρνα "ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ"-Αίθουσα για κοινωνικές εκδηλώσεις,Μουζάκι,
                                                                                              τηλ.24450-31.392 και κιν.6973.73.43.05.
13."ΕΛΕΝΗ"-Ουζερί-Μεζεδοπωλείο-Καφέ,Μουζάκι (κέντρο),τηλ.24450-41.797 /6973.43.31.30.                           14. Σουβλατζίδικο-Ψητοπωλείο "Ξεχασμένες γεύσεις",Μουζάκι,τηλ.24450-43.444.
15. Ψησταριά - Ουζερί - Καφέ,Τουραλιάς Ηλίας,Μουζάκι,τηλ.24450-42.851 και 6976.56.30.71.
16. Ταβέρνα Παν.Θάνου "Το Χάνι Καραϊσκάκη",Μουζάκι-Θάνος,τηλ.24450-43.388.

17. Ταβέρνα-Εστιατόριο "Χαλίλης",7ο χλμ.Μουζακίου-Καρδίτσας,Καππά,τηλ.24450-34.134,
                                                                                             κιν.6972.44.85.89 και 6932.61.30.40.
18. "Τ'ΑΓΡΑΦΑ"-Ουζερί-Ψησταριά-Καφέ,Κλάρας Γεώργιος,Μουζάκι (Σεισμόπληκτα),
                                                                                                                       τηλ.24450-43.171.
19. "ΤΟ ΣΤΕΚΙ"-Ψησταριά-Μεζεδοπωλείο-Καφέ-Σωτηρίου Κων/νος,Μουζάκι (Σεισμόπληκτα),
                                                                                                                                    τηλ.24450-42.492.                20. Gourmet Restaurant "Σπάθες",Σπάθες (στο δρόμο για Βατσουνιά),τηλ.24450-61.104.
21. Ταβέρνα "Τα Πλατάνια" Λαζ.Μαλάμη,Βατσουνιά,24450-61.381 και κιν.6986.05.71.16,
                                                                                                          e-mail:malamilaz@yahoo.gr.
22. Ταβέρνα "Το κονάκι",Φιλ.Κελεπούρη,Βατσουνιά,τηλ.24450-61.416.
23. Cafe Avaton,Γεωργ.Αλεξίου,Βατσουνιά,τηλ.6939.72.84.10.
24. Ταβέρνα "Το Φλωρέσι",Ανθοχώρι,τηλ.24450-41.992.
25. Ταβέρνα "Δρακότρυπα",Θεοδ.Χαρίση,Δρακότρυπα,τηλ.24450-61.328.
26. Ταβέρνα "Καναλίων γεύσεις" Ζήση Ευαγγελίας,Κανάλια,τηλ.24410-39.993.
27. Ταβέρνα "Μαντζιούρας-Το Διάσελο",Φουντωτό Ανατ.Αργιθέας (από Βλάσι προς Λεοντίτο και
                                                          Ι.Μ.Παναγίας Σπηλιάς),τηλ.24450-32.313 και κιν.6978.12.37.77.
28. "Φαγοτόπιο"-Fast Food,Μουζάκι,τηλ.24450-42.904 και κιν.6980.22.52.99.
29. "Γευσιδρόμιο"-Cafe-Σουβλάκι-Γύρος (Διανομή κατ'οίκον),Μαυρομμάτι  και Πύλη.
                                                                                      τηλ.24450-97.157 και κιν.6980.046.
30. Ταβέρνα "Το απρόοπτο",Λεοντίτο,τηλ.24450-32.094.
31. Ταβέρνα "ΤΑ ΡΑΓΑΖΙΑ"(γνωστή με το όνομα "Βάιος"),Λεοντίτο,τηλ.24450-32.020,41.140
                                                                                                                            και κιν. 6979.72.82.62.
32."Η ΚΑΡΑΒΑ",ταβέρνα με ντόπια κρέατα,Βλάσι,τηλ.24450.31.766 και κιν. 6977.73.89.73.
33."ΟΓΙΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ",ταβέρνα (και με μαγειρευτά φαγητά και ψαρομεζέδες),  Στεφα
                                                                                           νιάδα,τηλ. 6974.78.86.40 και 6978.94.28.65.
34. "Ο ΑΓΓΕΛΟΣ",ταβέρνα αλλά και με ντόπια μαγειρευτά φαγητά,πίτες και φρέσκο ζυμωτό 
                                                                                            χωριάτικο ψωμί,Βλάσι,τηλ.24450-31.700.
35. "ΑΦΟΙ ΚΑΛΙΩΡΑ",ταβέρνα με ντόπια κρέατα και σπεσιαλιτέ ΠΕΣΤΡΟΦΑ στη σχάρα ή 
                                                                               τηγανητή,Αργιθέα (Κνίσοβο),τηλ.24450-31.210.
36. Ταβέρνα "ΠΑΛΙΟΣ ΜΥΛΟΣ",Ανθηρό,τηλ.24450-31.118.
37. Ταβέρνα "Μπουκοβίτσα",Ανθηρό,24450-31.802.
38. "ΤΟ ΠΕΤΡΙΝΟ"-Μεζεδοπωλείο-Τσιπουράδικο,Σκέντος Αργύρης,Μουζάκι,                                                                                                                                    τηλ.24450-42.790 και 6983.62.99.86.
39. "TO ΣΤΕΚΙ"-Μεζεδοπωλείο-Τσιπουράδικο-Καφέ,Λιάππας Αχιλλέας,Μουζάκι (κέντρο),
                                                                                                       τηλ.2445-300.388 και 6970.88.06.85.
40. "ΕΝΑΣΤΡΟΝ"- Πολυτελέστατη αίθουσα δεξιώσεων - Αίθουσα εστίασης groups (κατόπιν
       συνεννόησης),Μουζάκι (δίπλα στο δρόμο Μουζακίου - Μαυρομματίου),τηλ.24310-73.991 και
                                                                                           κιν.6976.36.28.55       www.facebook.com.

41.ΚΑΦΕ-ΨΗΣΤΑΡΙΑ "Η ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ",Ηλίας Παπαϊωάννου - 1ο χλμ.Μουζακίου -
     Μαυροματίου,τηλ.6981.22.50.93.
42. ΨΗΣΤΑΡΙΑ "Ο ΣΤΕΛΙΟΣ"-καφέ-ποτό-φαγητό-Τσιτσώνης Στέλιος,Πευκόφυτο,
      τηλ.6972.99.26.45.
43. ΚΑΦΕ-ΨΗΣΤΑΡΙΑ-ενοικιαζόμενα δωμάτια-Τσιτσώνης Γεώργιος,Πευκόφυτο,
      τηλ.24450.45.513 και κιν.6972.33.46.10.
44. AUTO-ΠΑΝΤΟΣ-ΚΑΦΕ-ΑΝΑΨΥΚΤΗΡΙΟ-SNACK - Στον περιφερειακό δρόμο Μουζακίου,        κάτω από  τα Πλατάνια του Πάμισου - Τηλ.24450.42450 και 6948.358532.


                                                                 β. Διαμονή και εστίαση

    Αρκετά είναι και τα καταλύματα στο Μουζάκι - και στη γύρω περιοχή -για μία άνετη διαμονή,με όλες τις σύγχρονες ανέσεις και αξιόλογες γευστικές προτάσεις:

1. MOUZAKI PALACE (Hotel-Spa-Πισίνα),Μουζάκι,τηλ.24450-43.450,                                                                                                                                             www.mouzakipalace.com.
2. Ξενοδοχείο "Πανόραμα"Μουζάκι,τηλ.24450-41.313, www.panorama-mouzaki.gr.
3. Apolis CLUB - Ξενοδοχείο-Πισίνα,Μουζάκι,τηλ.24450-42.672, www.apolisglub.gr.
4. Πισίνα ON THE ROCKS, Ενοικιαζόμενα δωμάτια-φαγητό,Μουζάκι,τηλ.24450-42.665.

5. ΗΟΤΕL KOΥΤΣΙΚΟΥΡΗΣ-Άνετη διαμονή - Εστιατόριο - Καφέ - Περίπατοι - Οξυά - 15ο         χλμ.Μουζακίου - Ι.Μ.Σπηλιάς,τηλ.24450-42.549 και κιν.6979.22.46.59,  www.hotelkoutsikouris.gr.
6. "Κεραμαριό": Ενοικιαζόμενα δωμάτια - Ταβέρνα,Βατσουνιά,τηλ.24450-61.470,
                                                                                                           www.keramario.gr.
7. Ενοικιαζόμενα δωμάτια Φώτη - φαγητό,Κρυοπηγή,τηλ.24450-42.595, www.ladokola.eu.
8. Ξενώνας Σύρμου,Ελληνόπυργος (Γράλιστα),τηλ.24410-33.000.
9. "Τα Λιβάδια"-Ενοικιαζόμενα δωμάτια - φαγητό,Λιβάδια Πετρίλου,τηλ.24450-31.109,
                                                                              κιν. 6972.11.36.59, www.anatolikiargithea.gr.

10. Χριστίνα - Ενοικιαζόμενα δωμάτια - φαγητό,Ανθηρό,τηλ.24450-31.802 και κιν.6972.22.82.65
                                                                                                 www.wiw.gr/greek/anthirohristinahotel.
11. "Το Κατούσι"- Ενοικιαζόμενα δωμάτια - φαγητό,Μεταμόρφωση Αργιθέας,τηλ.24450-31.691,
                                                                                                                                       www.katousi.gr.
12. ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ -Ενοικιαζόμενα δωμάτια-εστιατόριο, Καληκώμη Αργιθέας,τηλ.24450-31.510,
                                                                                  31.511 και κιν. 6974.46.82.01, www.alkihotel.gr.

13. Ξενώνας "ΝΤΕΛΙΔΗΜΙ"-Ενοικιαζόμενα δωμάτια - πρωινό,Λεοντίτο,τηλ.24450-32.094,
                                                                                                     κιν. 6976.42.08.65,   www.delidimi.gr.
14. Τρία ενοικιαζόμενα δωμάτια Κων.Γατζούδη-Tαβέρνα-Ψησταριά,Πολύδροσο Πετρίλου,
                                                                                         τηλ. 24450-31.701 και κιν. 6972.17.217.
15. Ενοικιαζόμενα δωμάτια Ντίνας Κωτσού (μόνο για τη θερινή περίοδο από το Μάιο μέχρι  και                     το Σεπτέμβριο),αλλά και καφενείο με φαγητά της ώρας,σουβλάκι,λουκάνικα,ομελέτες                                           κ.ά., Αργιθέα (Κνίσοβο),τηλ.24450-32.094, 42.012 και κιν. 6978.17.35.94.
16. ΚΑΦΕ-ΨΗΣΤΑΡΙΑ-ενοικιαζόμενα δωμάτια-Τσιτσώνης Γεώργιος-Πευκόφυτο.
      τηλ.24450.45.513 και κιν.6972.33.46.10.
*Μία παράκληση:Ο παραπάνω κατάλογος συμπληρώθηκε από στοιχεία που συνέλεξα
από διάφορες πηγές του Internet. Eίναι πιθανό, επομένως, να υπάρχουν καταλύματα και χώροι
εστίασης - από την περιοχή του Μουζακίου και της Αργιθέας - που εγώ δεν εντόπισα και δεν
γνωρίζω. Για το λόγο αυτό, ο παραπάνω κατάλογος θα παραμείνει ανοιχτός για περαιτέρω συμπληρώσεις. Αν, λοιπόν, υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που δεν περιλήφθηκαν στον κατάλογο
αυτής της δημοσίευσης, θα τους παρακαλούσα να μου αποστείλουν ένα μήνυμα - γραπτό, εννοεί
ται - μέσω του πλαισίου αποστολής σχολίων, με πλήρη στοιχεία και τηλέφωνα του καταλύματός τους και του χώρου εστίασης! Στην αρχή αυτής της σελίδας του"Φηγουσιώτη", επίσης, υπάρχει καταχωρημένο και το προσωπικό μου e-mail για ηλεκτρονική επικοινωνία. Ευχαριστώ!


                                                     Τα  "Μουζάκεια"

    Τα "Μουζάκεια" είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται το δεύτερο δεκαπενθήμερο

του Αυγούστου, από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μουζακίου "ΟΙ ΓΟΜΦΟΙ", σε συνεργασία βέβαια και με άλλους συλλόγους του Μουζακίου, όπως ο Εμπορικός Σύλλογος, ο Σύλλογος Γυναικών κ.ά.- πάντα υπό την αιγίδα του Δήμου Μουζακίου. Με τα πολιτιστικά δρώμενα αυτών των εκδηλώσεων, οι διοργανωτές στοχεύουν στο να προσφέρουν στον κόσμο προτάσεις πολιτισμού και ευκαιρίες   διασκέδασης και επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Είναι, βέβαια, και λίγο της μόδας αυτές οι εκδηλώσεις να γίνονται, ωστόσο ακουμπούν  οπωσδήποτε πάνω  στις υπαρκτές  πολιτιστικές ανάγκες  των ανθρώπων της επαρχίας, όπου λείπουν τα μέσα και οι δυνατότητες που προσφέρονται στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η παράδοση και οι παραδοσιακοί χοροί του τόπου μας έχουν τον πρώτο λόγο σ'αυτές τις εκδηλώσεις. Εκτός από το χορευτικό συγκρότημα του Πολιτιστικού Συλλόγου του Μουζακίου, στα"Μουζάκεια" εμφανίζονται και χορευτικά συγκροτήματα άλλων χωριών και περιοχών.

                                                  "Μουζάκεια" και όχι "Μουζάκια"!

    Επειδή, τέλος, έχω ιδεί τα "Μουζάκεια" να γράφονται ως "Μουζάκια" - με γιώτα - ας μου επιτραπεί  να πω στους αγαπητούς φίλους εκεί ότι αυτή η γραφή είναι λανθασμένη! Τα "Μουζάκεια" - όπως και άλλες παρόμοιες λέξεις που θέλουν να δηλώσουν τις πολιτιστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις που γίνονται σε έναν τόπο - γράφονται με έψιλον γιώτα(ει). Όσοι έχουν την περιέργεια να μάθουν "γιατί;", καθώς είναι   λογικό να δυσκολεύεται κανείς να αποδεχτεί ως λάθος κάτι που έτσι το έχει αποτυπώσει - και συνηθίσει - τους δίνω την εξήγηση: Η λέξη "Μουζάκεια" προφέρεται ως τετρασύλλαβη: "Μου - ζά - κει - α" λέμε και όχι "Μου - ζά - κια" ως τρισύλλαβη! Γράφοντάς την με γιώτα, τότε πρέπει να την προφέρουμε όπως προφέρονται όλες οι αντίστοιχες λέξεις που είναι ουδέτερου γένους πληθυντικού αριθμού: π.χ. πουλάκια, δεντράκια, ποτάμια, χορταράκια κ.ο.κ. Τη λέξη "δεντράκια", για παράδειγμα, δεν μπορούμε να την προφέρουμε ως "δε - ντρά - κι - α" - τετρασύλλαβη, δηλαδή - αλλά ως "δε - ντρά - κια", τρισύλλαβη! Επομένως, για να προφέρουμε τα "Μουζάκεια" ως τετρασύλλαβη λέξη - όπως είναι το σωστό - δεν θα πρέπει επ' ουδενί να γραφτεί με γιώτα. Θα γραφτεί με έψιλον γιώτα! Κατανοητό; Άλλωστε - προσέξτε κάτι εδώ - θα πρέπει να γίνει σαφές ότι, όταν γράψουμε τη λέξη με γιώτα - δηλαδή, "Μουζάκια", όπως κάποιοι το έχουν συνηθίσει - ξέρετε τότε τι εννοούμε; Εννοούμε ότι υπάρχουν περισσότερες της μιας πόλεις με το όνομα "Μουζάκι"! Σαφώς και υπάρχουν περισσότερα του ενός Μουζάκια, αλλά εδώ δεν εννοούμε αυτό! Εννοούμε τις πολιτιστικές εκδηλώσεις ενός τόπου! "Μουζάκεια", λοιπόν, και....... καλή διασκέδαση!

                                       Συμπληρωματική δημοσίευση
  Η ονομασία "Μουζάκι" προέκυψε, όπως προανέφερα, από το όνομα του Θεόδωρου Μουζάκ, ενός σπαχή από το Φανάρι της Καρδίτσας επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τα άλλα τέσσερα "Μουζάκια"που υπάρχουν στην Ελλάδα (Μεσσηνία,Ηλεία,Ζάκυνθο και Γορτυνία) από πού πήραν την ονομασία τους; Υπήρχε κι εκεί κάποιος άλλος Μουζάκ; Όχι, ασφαλώς.
    Τα άλλα "Μουζάκια" στην Ελλάδα - όπως, άλλωστε, και το ίδιο το όνομα του Μουζάκ ή και το ελληνικό Μουζάκης - προήλθαν από την αλβανική λέξη "μουζικά" που σημαίνει "καλύβα".Το πώς, βέβαια, η αλβανική αυτή λέξη χρησιμοποιήθηκε κάποτε σ' αυτούς τους τόπους, δύο είναι οι πιο πιθανές εκδοχές: Είτε από τους Τουρκαλβανούς (=εκτουρκισμένοι Αλβανοί) που οι Τούρκοι στρατολογούσαν, έναντι προνομίων, την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας είτε - ως πιθανότερη εκδοχή - από την κάθοδο των Αρβανιτών στα νοτιότερα εδάφη, από τον 13ο ή 14ο αιώνα και εντεύθεν.Οι Αρβανίτες - πρέπει να πούμε - δεν έχουν καμία εθνολογική ταύτιση με τους Αλβανούς. Προέρχονται από την περιοχή Άρβανον της Βορείου Ηπείρου, ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι και είχαν πάντα ελληνική συνείδηση. Μιλούσαν αρβανίτικα (ένα γλωσσικό ιδίωμα ανάμεικτο με αλβανικά, ελληνικά και σλάβικα στοιχεία), αλλά μερικοί απ'αυτούς - οι πιο μορφωμένοι ίσως - ήταν δίγλωσσοι. Μιλούσαν και την ελληνική γλώσσα.Σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες της σκλαβωμένης Ελλάδας, οι Αρβανίτες αγωνίστηκαν ως Έλληνες στο πλευρό των Ελλήνων, ενώ τα ονόματα κάποιων απ' αυτούς, όπως Μπότσαρης, Τζαβέλλας, Μιαούλης, Μπουμπουλίνα κ.ά.,έμειναν στην Ιστορία για τη μεγάλη τους προσφορά προς το έθνος.