34. Παιδαγωγικά θέματα 2 - Γενική ψυχολογία επί τάπητος!:

      Η αυτο-εκπληρούμενη προφητεία και οι επιπτώσεις της!
                                                                     

(Το θέμα αυτής της ενότητας συνδέεται άμεσα με την προηγούμενη θεματική ενότητα 33. Γι'αυτό, οι αναγνώστες μας μπορούν πρώτα να διαβάσουν την προηγούμενη ενότητα και μετά να επανέλθουν σ'αυτή εδώ).

     Η ενότητα αυτή θεωρήθηκε αναγκαίο να παρουσιαστεί στους αναγνώστες, γιατί έχει άμεση σχέση   με τα "Έργα και τις Ημέρες" κάποιων κύκλων της φθοράς και της εξαπάτησης - όπως συνηθίζω να τους λέω, είτε πρόκειται για τους γνήσιους κύκλους είτε για τους εγχώριους μιμητές τους - καθώς πολλά  από τα αποτελέσματα των θεωριών, που σερβίρουν στο ανυποψίαστο κοινό, περνούν μέσα από μία ασυνείδητη ψυχολογική διαδικασία που είναι γνωστή με τον όρο "αυτο-εκπληρούμενη προφητεία"! Κάθε γνώση θωρακίζει, πόσω μάλλον όταν αυτή ταυτόχρονα γίνεται και παιδαγωγικό εργαλείο για γονείς και δασκάλους.

    Ο περίεργος αυτός όρος μπήκε για πρώτη φορά στο λεξιλόγιό μας το 1949. Τότε διατυπώθηκε από

τον αμερικανό συγγραφέα  Robert Merton, στο έργο του  Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνική Διάρθρω

ση. Προκειμένου να δώσω  έναν τυπικό ορισμό για τον παραπάνω όρο, έχουμε να κάνουμε, όπως ειπώθηκε,"για εκείνη την πρόβλεψη ή δήλωση που γίνεται, η οποία, παρότι μπορεί να είναι λανθασμένη ή ψευδής, στην πορεία βγαίνει αληθινή"! Ως πρόβλεψη, η ψυχολογική αυτή διαδικασία της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας μπορεί να διατυπωθεί και σε έναν προσωπικό εσωτερικό διάλογο κάθε ανθρώπου, οπότε έχει άμεση σχέση με τις αρνητικές σκέψεις που κάνουμε. Αυτή η περίπτωση εδώ ελάχιστα θα μας απασχολήσει. Ως δήλωση-πρόβλεψη, ωστόσο, έχει να κάνει μόνο με την αρνητική προσδοκία για κάποιο πρόσωπο, μία προσδοκία η οποία, μέσα από τις δικές μας στάσεις, προκατειλημμένες και ασυνείδητες συμπεριφορές - και τις ανάλογες στάσεις και αντιδράσεις του άλλου - στο τέλος, παραδόξως η δήλωση εκείνη επιβεβαιώνεται και βγαίνει αληθινή! Τίνος το φταίξιμο, δικό μας ή του άλλου; Όλων και κανενός όταν αυτή η ψυχολογική διαδικασία παραμένει και λειτουργεί ασυνείδητα, εκατέρωθεν - χωρίς, δηλαδή, κάποιο κατευθυνόμενο σχέδιο. Με την περίπτωση αυτής της ψυχολογικής διαδικασίας - και δήλωσης-πρόβλεψης - θα ασχοληθούμε σ'αυτή την ενότητα.

                                 Δύο τα επίπεδα της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας!

      Όπως γίνεται αντιληπτό, η ψυχολογική διαδικασία  της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας  λειτουρ
γεί σε δύο επίπεδα, για όλες γενικά τις ηλικίες του ανθρώπου:

α.Αυτή που εκτυλίσσεται φυσιολογικά και ασυνείδητα, μέσω της προκατάληψης και των στερεοτύπων που συσσωρεύονται στη ζωή μας, χωρίς την παρέμβαση κανενός.

β.Αυτή που είναι κατευθυνόμενη και η οποία εφαρμόζεται μόνο - θέλω να πιστεύω - σε ενήλικες.

Γιατί θα ήταν τελείως έξω από κάθε λογική - θα ήταν απάνθρωπο και εγκληματικό - να εφαρμοστεί αυτή, με κατευθυνόμενο τρόπο, εναντίον ενός παιδιού που δεν γνωρίζει, ούτε περί τίνος πρόκειται, ούτε γιατί εφαρμόζεται, ούτε πώς πρέπει να αντιδράσει, προκειμένου να αποφύγει τα προσδοκώμενα, από τους εμπνευστές-εγκληματίες, αρνητικά αποτελέσματα. Τη στιγμή κατά την οποία, θα μου πείτε, είναι παράνομα και αντιδεοντολογικά όλα αυτά να εφαρμόζονται εναντίον των ενηλίκων - πόσω μάλλον εναντίον ενηλίκων που είναι θετικά τοποθετημένοι απέναντι στις αρχές της κοινωνίας και τις αξίες της ζωής - δεν θα ήταν παράνομα και αντιδεοντολογικά να εφαρμοστούν εναντίον των παιδιών; Και,  επειδή είναι σίγουρο ότι η πλειονότητα όσων διαβάζουν αυτές τις γραμμές δεν είναι σε θέση να

καταλάβουν τι ακριβώς εννοώ, τους συνιστώ να διαβάσουν και τη θεματική ενότητα 10 αυτού του ιστότοπου - μία ενότητα που συνεχίζεται και θα συνεχιστεί περαιτέρω - έστω και με το συνοπτικό τρόπο που εκεί καταγράφονται, όσα είμαι σε θέση να γνωρίζω. Σε περίπτωση, μάλιστα, που η ίδια η πολιτεία δεν γνωρίζει αν και με ποιες μεθόδους αυτά εφαρμόζονται στα παρασκήνια, είναι ευκαιρία πλέον να το μάθει και να πάρει τα απαιτούμενα προς τούτο μέτρα! Γιατί δεν είναι δυνατόν να στηρίζονται λαμόγια και σατανιστές και - εντελώς ανυποψίαστα - να αποδίδονται ευθύνες και κατηγορίες εναντίον των θυμάτων τους!

(Όσοι από τους αναγνώστες, αφού διαβάσουν αυτά εδώ και τη θεματική ενότητα 10, συνεχίζουν να μην έχουν καταλάβει τη μεθοδολογία δράσης αυτών των κύκλων της απάτης, τότε μπορούν να μου στείλουν μήνυμα τι ακριβώς θα ήθελαν να τους εξηγήσω περαιτέρω επί του θέματος!)

                                                Τα πρώτα θύματα είναι τα παιδιά!

      Ουκ ολίγες φορές, τα παιδιά είναι τα πρώτα θύματα αυτής της ασυνείδητα εκτυλισσόμενης - πόσω μάλλον της κατευθυνόμενης - ψυχολογικής διαδικασίας της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας, καθώς, λόγω της ανωριμότητάς τους, δεν είναι σε καμία των περιπτώσεων σε θέση να αντιστρέψουν τα αρνητικά της αποτελέσματα. Και, ξεκινώντας τη συζήτησή μας, ας κάνουμε την εξής υπόθεση εργασίας:

      Βρισκόμαστε σε ένα σχολείο - δημοτικό εν προκειμένω, αν και το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και σε ένα σχολείο μεγαλύτερης βαθμίδας - όπου έρχεται ένας νέος δάσκαλος. Ο διευθυντής του αναθέτει να διδάξει σε μία τάξη, ας πούμε τη Δ'. Αμέσως αναζητά τον προηγούμενο δάσκαλο της Δ' τάξης και του ζητά πληροφορίες για το επίπεδο της τάξης και του κάθε παιδιού χωριστά. Αφού ενημερώνεται για όλα αυτά, στο τέλος ακούει το συνάδελφό του - αυτό συμβαίνει πολύ συχνά στα σχολεία μας - να του λέει: "Πρόσεχε αυτόν εδώ - ας πούμε το μαθητή Κ. Θα σου δημιουργήσει προβλήματα"! Του δίνει, μάλιστα, και συγκεκριμένες  πληροφορίες για τη συμπεριφορά του - γιατί μιλάμε πάντα εδώ για  προβλήματα συμπεριφοράς και όχι για προβλήματα μαθησιακής φύσεως, να εξηγούμαστε.

     Για τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, γενικά, παρόμοιες πληροφορίες αρχίζουν να τους δημιουργούν αμέσως μία προκατάληψη για συγκεκριμένους μαθητές, όπως και στην περίπτωσή μας. Χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται, πολλές φορές η προκατάληψη αυτή τους φέρνει - συνήθως - αντιμέτωπους με μία αρνητικής μορφής προσδοκία για τους μαθητές αυτούς. Και αρνητική  προσδο κία σημαίνει το να μην περιμένει ο νέος δάσκαλος εδώ κάτι καλύτερο από το μαθητή Κ. Αντίθετα, να περιμένει μόνο κάτι χειρότερο! Αυτή η αρνητική προσδοκία, εντωμεταξύ, αρχίζει να του δημιουργεί και αρνητικές σκέψεις για τον τρόπο αντίδρασής του απέναντι στο μαθητή Κ, προκειμένου να αποφύγει  να του δημιουργήσει προβλήματα. Οι σκέψεις αυτές, στη συνέχεια - ένας φαύλος κύκλος, δηλαδή - τον αναγκάζουν να υιοθετήσει ανάλογες στάσεις απέναντι στο μαθητή αυτό, στάσεις που ο μαθητής τις  παρατηρεί - ή και τις διαισθάνεται πλέον - και αρχίζει να κάνει κι εκείνος αρνητικές σκέψεις για το δάσκαλό του ότι ο νέος δάσκαλος δεν τον συμπαθεί κ.ο.κ.!Ευνόητο, ότι οι αρνητικές αυτές σκέψεις του προκαλούν  και ανάλογες αντιδράσεις απέναντι στο νέο του δάσκαλο, τις παρατηρεί εκείνος, αρχίζει τις αυστηρές - ή και επιτιμητικές - συστάσεις και ο μαθητής Κ μπαίνει στο μάτι του νέου δασκάλου - και στην τροχιά του φαύλου αυτού κύκλου που τον οδηγεί κατευθείαν στα αρνητικά αποτελέσματα της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας, όπως αυτά είχαν πολύ κακώς "προβλεφθεί" από τους δασκάλους του! Και όσο αυτό θα συνεχίζει να συντελείται κάτω από το πέπλο μιας ασυνείδητα  εκτυλισσόμενης ψυχολογικής διαδικασίας, το πρόβλημα, όχι μόνο δεν θα έχει λύση, αλλά θα επιτείνεται κιόλας! Η λύση ανήκει στο δάσκαλο, φυσικά, και όχι στο μαθητή. Αν για το μαθητή δικαιολογείται η "ασυνείδητη συμπεριφορά", σε καμία περίπτωση αυτή δεν δικαιολογείται και για το δάσκαλο. Η βαθιά γνώση της ψυχολογίας του παιδιού - και των συναφών καταστάσεων - είναι το πρώτο βασικό εργαλείο που πρέπει να έχει στην κατοχή του ο δάσκαλος κάθε βαθμίδας, προκειμένου να κάνει σωστά τη δουλειά του. Ποτέ ένας δάσκαλος δεν θα πρέπει να δίνει σε ένα παιδί την εντύπωση ότι το ξεχωρίζει αρνητικά μέσα στην τάξη. Γιατί τότε, ο φαύλος κύκλος των επιπτώσεων της προκατάληψης και της αυτο-εκπληρούμενης προφητείας καραδοκεί. Αρνητικές προσδοκίες είναι λογικό να έχει ένας δάσκαλος για κάποιους μαθητές του. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται εκεί, αλλά στις - λόγω της προκατάληψής του - ασυνείδητα υιοθετούμενες στάσεις του απέναντι σ'αυτούς τους μαθητές. Αυτές οι στάσεις και συμπεριφορές του δασκάλου είναι που θα πρέπει να τεθούν υπό έλεγχο από τον ίδιο. Εκεί, βέβαια, που το πρόβλημα αυτό παίρνει άλλη διάσταση - και δυστυχώς όχι θετική - είναι στην περίπτωση που ένα παιδί κατευθύνεται και δεν ενεργεί αυθόρμητα, όπως η παιδική του φύση υπαγορεύει! Επειδή αυτό στην εποχή μας δεν είναι πλέον σπάνιο - αντίθετα, οι πληροφορίες μου λένε ότι είναι πολύ συχνό το φαινόμενο - καλό είναι να το έχει, επίσης, υπόψη του ο δάσκαλος, προκειμένου να προγραμματίσει τις επόμενες ενέργειές του, καθώς είναι πολύ πιθανό οι επιπτώσεις - σε μία παρόμοια περίπτωση - να έχουν τις αντανακλάσεις τους σε ολόκληρη την τάξη και όχι μόνο σε ένα συγκεκριμένο μαθητή!