14.  Οξυά: Ένας τόπος γεμάτος ομορφιές, Iστορία και γνήσια                                            προϊόντα!

   Τη σεζόν, που μας πέρασε, είχα την ευκαιρία - λόγω αναγκαίων καταστάσεων - να περάσω κατά διαστήματα αρκετό χρόνο εκεί στη γενέτειρα και μάλιστα να βιώσω όλες τις εποχικές μεταλλαγές του θαυμάσιου τοπίου της. Βρέθηκα συχνά κοντά στο μεγαλείο της μυστικής ζωής της φύσης και διεπίστωσα - ή μάλλον μου εμπεδώθηκε καλύτερα η πεποίθηση - ότι αυτός ο τόπος κρύβει μέσα του πολλές πτυχές της Ιστορίας μας και ασύγκριτες ομορφιές. Ατέλειωτες κορυφογραμμές  με σπάνια θέα προς το θεσσαλικό κάμπο. Αλπικές ζώνες που διαδέχονται ολοπράσινες πλαγιές. Δάση και καλοκαιριάτικοι ίσκιοι. Λαμπικαρισμένα κρύα νερά - ακόμα και 5 βαθμών Κελσίου! Πρωινά κελαηδήματα. Ποικίλες οσμές που σμίγουν με τον καθάριο αέρα. Πανδαισία χρωμάτων και γραμμών. Όλα αυτά μαζί συνθέτουν μπροστά μας έναν πραγματικό πίνακα αισθητικής και αισθαντικής απόλαυσης! Ίσως για πρώτη φορά βίωσα - ενσυνείδητα, εδώ και πολλά χρόνια - ολόκληρο το φάσμα της φθινοπωρινής τελετουργίας της φύσης, με τις κιτρινοπράσινες αποχρώσεις της, μέχρι τις αρχές του Νοέμβρη που καταφθάνουν και τα πρώτα μηνύματα του χειμώνα.Τότε είναι που αρχίζουν οι κρύες μέρες και σε αναγκάζουν να ανάψεις το τζάκι ή τη σόμπα, με τα ελάτινα καυσόξυλα που μυρίζουν ρετσίνι, εικόνες και βιώματα που φέρνουν στην επιφάνεια μνήμες του παρελθόντος, από τα παιδικά μας χρόνια.

    Αυτός, όμως, ο τόπος δεν αποτελεί μόνο μία αναζωογονητική πηγή αλλά συνάμα και τροφοδοτική. Τα αγνά και ανόθευτα προϊόντα του - χωρίς την ελάχιστη υποψία χημικών ουσιών - είναι το άλλο μεγάλο δώρο του. Εκτός από τα απαράμιλλα τοπικά γαλακτοκομικά προϊόντα του και τα πεντανόστιμα κηπευτικά του - εδώ η ντομάτα έχει την πραγματική της απολαυστική γεύση - αυτή η φύση μπορεί και να σε θρέψει ανέξοδα με τα αγαθά της: χόρτα διάφορα και βότανα, κεράσια, κορόμηλα απίστευτης γευστικότητας, μανιτάρια, χαμοκέρασα (αγριοφράουλες), καρύδια, κάστανα κ.ά. Ειδικά τα κάστανα από το Ζάβατο* είναι ένα πραγματικά χορταστικό προϊόν. Ίσως να μην έχουν την ίδια ακριβώς γευστικότητα των "βολιώτικων", αλλά είναι σαφέστατα πολύ πιο υγιεινά. Ακόμα και αν καταναλώσει κανείς μεγάλες ποσότητες - που δεν θα πρέπει βέβαια - ποτέ δεν θα αισθανθεί το συνηθισμένο βάρος στο στομάχι του!

Ο Ζάβατος!*

   Όταν λέμε "Ζάβατος" στην Οξυά, εννοούμε το δάσος του καστανεώνα - δάσος με άγριες, αυτοφυείς δηλαδή, καστανιές - που απλώνεται στην ανατολική πλαγιά του χωριού. Ως λέξη "Ζάβατος" φαίνεται να έρχεται από πολύ μακρινές εποχές, καθώς ο καστανεώνας αυτός στέκει εκεί αιώνες....Είναι αλήθεια ότι για να αποκωδικοποιήσω αυτή τη λέξη, χρειάστηκα αρκετό χρόνο. Δύο έως τρία χρόνια! Σε κάποιο λεξικό, παλαιότερα, τη βρήκα να ερμηνεύεται ως"δυσκολοδιάβατο μέρος", προφανώς γιατί ο συντάκτης του συνέδεε τη σημασία της με τη λέξη"ζαβός", με την οποία δεν έχει καμία σχέση. Ως"δυσκολοδιάβατο μέρος" την έχω καταγράψει και στο σχετικό με την Οξυά βιβλίο μου - στο γλωσσάρι του, συγκεκριμένα - το οποίο εξέδωσα το 1995, στο Βόλο. Μερικά χρόνια αργότερα, όμως, σκέφτηκα ότι στην Οξυά υπάρχουν ουκ ολίγα δυσκολοδιάβατα μέρη, από τα οποία κανένα δεν ονομάζεται "Ζάβατος". Άρα, είπα, κάπου αλλού πρέπει να οφείλεται το έτυμο της λέξης. Τελικά, αναζητώντας σε κάθε ευκαιρία τη λύση, ανακάλυψα ότι η λέξη δεν προέκυψε από την τραχύτητα και τις δυσκολίες στη διαβατότητα του τοπίου, αλλά από το χρονικό διάστημα - περίπου ενάμιση μήνα κάθε χρόνο - που ο Ζάβατος φυλασσόταν, ώσπου να ωριμάσει ο καρπός και να επιτραπεί η συγκομιδή του από τους κατοίκους του χωριού. Η "απόλυση" για τη συγκομιδή του κάστανου ήταν αργία, στα παλαιότερα χρόνια, για την Οξυά και γινόταν μία ορισμένη μέρα, κατά τα μέσα του Οκτώβρη, μετά από σχετική ανακοίνωση της τότε Κοινότητας. Στο διάστημα που ο Ζάβατος φυλασσόταν - πολύ αυστηρά πρέπει να πούμε - δεν επιτρέπονταν να μπαίνουν μέσα ζώα - δηλαδή, ζώα+άβατο! Οι παραβάτες οδηγούνταν αμέσως στο δικαστήριο και τιμωρούνταν με αρκετά υψηλό πρόστιμο για τις εποχές εκείνες. Από τη σύνθεση των δύο αυτών λέξεων (ζώα+άβατο) προέκυψε η ονομασία"Ζάβατος". Ποιος μπορεί να μας πει, πριν από πόσα χρόνια - εκατοντάδες, ασφαλώς - προέκυψε αυτή η σύνθεση και η λέξη; Ίσως, ένας Μπαμπινιώτης να μας διαφώτιζε περισσότερο για το θέμα μας!

     Τη λέξη "Ζάβατος" την έχω καταγράψει, ήδη - από το 2006 - στο site: www.myoxya.gr.
     Διευκρινίζεται, επίσης, ότι η λέξη αυτή χρησιμοποιείται και από άλλα χωριά της περιοχής μας και
της χώρας μας, γενικότερα, και όχι μόνο στο χωριό της Οξυάς.

     H Ιστορία μας έχει αφήσει παντού έντονα τα σημάδια της σ'αυτό τον τόπο. Κάθε ραχούλα ήταν κι
ένα μετερίζι. Κάθε τοποθεσία σήμερα είναι και μια ανάμνηση. Οι αγωνιστές της λευτεριάς πάντα εδώ
είχαν τα λημέρια τους. Στη φωτογραφία μας, η Bρύση του Καραϊσκάκη - και των αρματολών του - στο Αρματολιάτικο, πάνω ακριβώς από το Ζάβατο. Η μόνη παραφωνία - από το 1811 - το μικρό κομμάτι λάστιχου, από όπου τρέχει το δροσερό νερό της ίδιας και ανέπαφης ακόμα πηγής!

                  (To άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ"της Καρδίτσας,
                           στις 23 Νοεμβρίου 2014)