66. Γενικά θέματα:
       Όχι, στη γάγγραινα της γραφειοκρατίας! Επί τάπητος!

     Ακούγοντας τη λέξη "γραφειοκρατία", το μυαλό μας πηγαίνει κατευθείαν στην ταλαιπωρία που ενδεχομένως κάποια στιγμή να είχαμε υποστεί κι εμείς οι ίδιοι, γυρίζοντας από γραφείο σε γραφείο μιας υπηρεσίας. Παρότι πρόκειται για δάνεια λέξη - από τη γαλλική bureaucratie - εντούτοις, θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί και ως μία λέξη ελληνική, με σημασία πάντα αρνητική.

     Τι είναι, τελικά, αυτό που λέμε γραφειοκρατία; Είναι ένα ή περισσότερα δυσλειτουργικά γρανάζια μέσα στο μηχανισμό του κράτους; Είναι η γάγγραινα και το απρόσωπο τέρας - όπως χαρακτηρίστηκε - της Δημόσιας Διοίκησης; Είναι η τροχοπέδη των επενδύσεων, της ανάπτυξης και της προόδου; Ναι, δυστυχώς, όλα αυτά μαζί! Με τη λέξη"γραφειοκρατία"εννοούμε τις κακής ποιότητας υπηρεσίες ως προς τη διεκπεραίωση της αλληλογραφίας και των πάσης φύσεως διοικητικών υποθέσεων, σε σχέση με τα αιτήματα των πολιτών και των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Εννοούμε την κακή επιλογή διαδικασιών που δυσχεραίνουν την αποτελεσματική λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης και την σε σύντομο διάστημα περαίωση των υποθέσεων που αυτή επιλαμβάνεται. Παλαιότερα, οι διαδικασίες αυτές είχαν να κάνουν μόνο με χαρτιά, ενώ σήμερα ένα μεγάλο μέρος τους γίνεται μέσω της ψηφιακής (ηλεκτρονικής) τεχνολογίας. Στην πράξη, τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφειοκρατίας εμφανίζονται ως τυπολατρία, δαιδαλώδης πολυνομία, περιττές ενέργειες, χαρτοβασίλειο και μεγάλη χρονική καθυστέρηση στη διεκπεραίωση των υποθέσεων.

                                          Είναι απρόσωπη η γραφειοκρατία;

     Όσο κι αν αδικούμε κάποιους, η γραφειοκρατία δεν είναι, νομίζω, ένα "απρόσωπο τέρας", όπως ελέχθη. Προσωποποιημένη είναι! Γιατί πίσω από τα γραφεία, τα χαρτιά, τους υπολογιστές, τα γραπτά κείμενα, τις διαδικασίες, τα οργανογράμματα και τις διεκπεραιώσεις, κρύβονται άνθρωποι. Άνθρωποι που λειτουργούν μέσα σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από έλλειψη οργάνωσης; Άνθρωποι βαριεστημένοι; Άνθρωποι χωρίς βούληση ή χωρίς συνείδηση; Άνθρωποι με ιδιοκτησιακή αντίληψη, που επιδιώκουν μάλλον να υπηρετούνται παρά να υπηρετούν; Άνθρωποι που ενδιαφέρονται περισσότερο για τη νομιμοφάνεια των ενεργειών και το ωράριο παρά για το ικανοποιητικό, για το κράτος και τον πολίτη, αποτέλεσμα; Σίγουρα, κάτι από όλα αυτά. Κάπου, ωστόσο, μπορεί κανείς να διακρίνει στο βάθος - αρκετά ευδιάκριτα - και κάποια παρακμιακά φαινόμενα της δημοκρατίας (αδιαφορία, έλλειψη κατάρτισης και παιδείας, απουσία ελέγχου κ.ά.).

                                        Οργάνωση και συντονισμός υπηρεσιών!

     Και για να μην κατηγορούμε πάντα τους υπαλλήλους - οι οποίοι μπορεί να εκτελούν με απόλυτη υπευθυνότητα τα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί - ενδεχομένως, για τα φαινόμενα της γραφειοκρατίας, να ευθύνονται περισσότερο η κακή οργάνωση και η έλλειψη συντονισμού των ενεργειών και των αρμοδιοτήτων, σε έναν οργανισμό ή υπηρεσία. Γιατί, σ'αυτή την περίπτωση, όλα ξεκινούν από πάνω για να καταλήξουν στα γραφεία και τους υπαλλήλους: υπηρεσίες - τομείς - οργανογράμματα - γραφεία - αρμοδιότητες κ.λ.π. Είναι πολύ σημαντικό, επίσης, οι υπάλληλοι μιας υπηρεσίας να μη λειτουργούν σε στεγανά. Μέσα από ειδικά σεμινάρια, που τους γίνονται, θα πρέπει να γνωρίζουν σε βάθος πώς λειτουργεί μία υπηρεσία αλλά και άλλες συναφείς προς αυτή. Γιατί κάποιες φορές τυχαίνει - ξέρετε - διπλανά γραφεία, που τους χωρίζει ένα μεσοτοίχι, να μην έχουν κανένα συντονισμό στις μεταξύ τους αρμοδιότητες και ενέργειες!

                                           Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα!

      Θα μπορούσα να αναφέρω αρκετά παραδείγματα για τα φαινόμενα της γραφειοκρατίας στη χώρα μας, αλλά θα αρκεστώ σε δύο, από τα πιο χαρακτηριστικά:

1. Τον περασμένο Σεπτέμβρη, συνέβη το εξής απίστευτο στη Λάρισα: Μετά το θάνατο μιας ηλικιωμένης γυναίκας, βγήκε στην επιφάνεια ότι, σε όλα τα χρόνια της συντάξιμης ζωής της, έπαιρνε από το ΙΚΑ 26,5€ το μήνα περισσότερα του κανονικού. Έρχεται, λοιπόν, το ΙΚΑ, αμέσως μετά το θάνατό της, και ζητάει από το σύζυγο της εκλιπούσας να επιστραφούν όλα τα επιπλέον χρήματα που εισέπραξε μέχρι τότε η σύζυγός του! Πού να τα βρει ο άνθρωπος δωδεκάμιση χιλιάδες που του ζητούσαν; Μικροσυνταξιούχος ήταν κι αυτός και, μάλιστα,με βεβαρυμένο το ιστορικό της υγείας του!Τελικά, εξ όσων γνωρίζω, έγινε ένας διακανονισμός για να πληρώνει ένα ποσό το μήνα, μέχρι την αποπληρωμή του χρέους.
     Τίνος ήταν, όμως, το χρέος; Ποιος ευθυνόταν γι'αυτό; Το ίδιο το ΙΚΑ, ασφαλώς. Δικό του ήταν το λάθος! Το ύψος του μηνιάτικου της θανούσης το καθόρισε το ΙΚΑ και όχι η ίδια! Μήπως εκείνη γνώριζε πόσα έπρεπε να παίρνει το μήνα; Δεν υπήρξε δόλος στην υπόθεση. Εισέπραττε ό,τι της έδινε ο ασφαλιστικός της φορέας, άρα, καθώς καμία ευθύνη δεν έφερε η ίδια, το ΙΚΑ, κατά την προσωπική μου εκτίμηση, θα έπρεπε να αναλάβει την ευθύνη και να πληρώσει για το λάθος των υπαλλήλων του! 
2. Το δεύτερο παράδειγμα αφορά μία προσωπική μου υπόθεση. Πάλι τον περασμένο Σεπτέμβρη, ήρθε ένα έγγραφο από την Εφορία για να πληρώσει, λέει, τον ΕΝΦΙΑ ο ήδη, από το 2005, αποβιώσας πατέρας μου - για το πατρικό μου σπίτι στη γενέτειρα - έναν φόρο που εγώ πληρώνω ανελλιπώς από το 2011, καθώς το σπίτι αυτό έχει μεταβιβαστεί σε μένα από το 2006, όταν και έγινε η αποδοχή κληρονομιάς! (Τα πλήρη στοιχεία του πατέρα μου: Πάτας Ηλίας του Στεφάνου, γεννηθείς το 1913 - Οξυά Καρδίτσας). Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχα με την Εφορία - και την αντίστοιχη υπηρεσία - τους εξήγησα πώς ακριβώς έχει το θέμα και η απάντηση που πήρα, όπως φαίνεται από την παρακάτω συνομιλία μας, ήταν η εξής:
- Εδώ σε μας δεν φαίνεται ότι ο πατέρας σας πέθανε! Δεν δηλώθηκε, προφανώς, ο θάνατός του! (Προσέξτε ότι αυτό το ανακάλυψαν μετά από έντεκα ολόκληρα χρόνια!)
- Με συγχωρείτε, αλλά η διαθήκη κάποιου ανοίγεται μετά το θάνατό του. Αυτό για σας δεν σημαίνει ότι ο συντάξας τη διαθήκη είναι ήδη πεθαμένος;
- Όχι, εδώ σε μας δεν φαίνεται ο θάνατος του πατέρα σας. Γι'αυτό - άκουσον! - αρμόδιο είναι άλλο γραφείο!
- Μα, κι εσείς δεν έχετε καμία επικοινωνία με αυτό το άλλο γραφείο;
- Όχι, μου λέει! Θα έπρεπε να είχε δηλωθεί εδώ σε μας ο θάνατος του πατέρα σας!
- Και ποιος έπρεπε αυτό να το κάνει;
- Οι κληρονόμοι!
   Φυσικά και δεν έγινε καμία δήλωση θανάτου του πατέρα μου, στην αρμόδια υπηρεσία, από τους κληρονόμους. Άλλωστε, κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξη αυτής της υπηρεσίας. Και θα θεωρούσα εξυπνακισμό αν κάποιος μας έλεγε ότι η  ευθύνη γι'αυτό είναι των κληρονόμων και ότι άγνοια νόμου δεν επιτρέπεται! Εδώ δεν πρόκειται, ασφαλώς, για άγνοια νόμου, ούτε καν για την ύπαρξη κάποιου νόμου που παραβιάστηκε. Αλλά και σχετική διάταξη να υπήρχε, η συνήθης πρακτική την έχει θέσει εκτός ισχύος. Το θέμα είναι καθαρά διαδικαστικό και αρμόδιες για τη σχετική ενημέρωση των πολιτών είναι οι αντίστοιχες υπηρεσίες. Πήγε ποτέ κανείς - για ανάλογες περιπτώσεις - να ρωτήσει κάποιον νομικό για το νόμο που προβλέπει τα δικαιολογητικά που, εν προκειμένω, απαιτούνται; Αυτό είναι υπηρεσιακής φύσεως θέμα. Τώρα, αν μία υπηρεσία - από τις αρμόδιες γι'αυτό - δεν ενημερώσουν επαρκώς τους κληρονόμους, για το ποια δικαιολογητικά απαιτούνται και ποια διαδικασία πρέπει να ακολουθηθεί, προκειμένου να γίνει έγκυρα και έγκαιρα η αποδοχή της κληρονομιάς, αυτό αποτελεί ένα άλλο γραφειοκρατικό γρανάζι που ταλαιπωρεί χωρίς λόγο τον πολίτη και εμποδίζει την ομαλή λειτουργία της κρατικής μηχανής! Έχω υπόψη μου και γι'αυτό το θέμα ανάλογα παραδείγματα.Ο θάνατος του πατέρα μου δηλώθηκε κανονικά στο Ληξιαρχείο του δήμου και αυτό μου έδωσε τα δικαιολογητικά που παρέδωσα στο Συμβολαιογραφείο για να γίνει η αποδοχή της κληρονομιάς. Το Συμβολαιογραφείο, στη συνέχεια, μου ενεχείρισε τα απαραίτητα έγγραφα, τα οποία προσκόμισα στην Εφορία και έγινε η μεταβίβαση του ακινήτου σε μένα. Μάλιστα, μετά την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας, ρώτησα τον υπάλληλο της Εφορίας:
- Τέλος, όλα εντάξει; Έχω κάποια άλλη εκκρεμότητα με την Εφορία;
- Όχι, μου απαντά. Άλλη εκκρεμότητα με την Εφορία καμία!

     Μετά από αυτά, ποια ευθύνη μπορεί να έχουν οι κληρονόμοι; Όχι! Αρνούμαι να θρέψω κι εγώ, έτι περαιτέρω, το "τέρας" της γραφειοκρατίας! Ούτε ληξιαρχική πράξη θανάτου θα προσκομίσω στην αρμόδια υπηρεσία, ούτε σχετική δήλωση θανάτου του πατέρα μου θα κάνω! Η ίδια η Εφορία - το "άλλο γραφείο"- έχει στα χέρια της τα στοιχεία για το θάνατο του πατέρα μου. Και αν όχι αυτό, μπορούν να απευθυνθούν στο Ληξιαρχείο Μουζακίου, όπου έχει δηλωθεί ο θάνατος του πατέρα μου, ο οποίος απεβίωσε στις 10 Ιουνίου 2005. Αν αυτό δεν μπορέσει να το πράξει η αρμόδια υπηρεσία - και δεν βλέπω να υπάρχει καμία δυσκολία γι'αυτό - και όταν το πράξει, θα παρακαλούσα να με ενημερώσουν σχετικά, στο e-mail μου: giwrgospattas@gmail.com.
      ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ, ΤΕΛΟΣ, ΚΥΡΙΟΙ! ΤΕΡΜΑ Σ' ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΤΗΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ - ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΦΑΙΜΑΞΗ - ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ! Συγνώμην, αλλά 8 δις ευρώ ετησίως στοιχίζει  σ' αυτή τη δύσμοιρη τη χώρα η γάγγραινα της γραφειοκρατίας! Ο καθένας οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες του! Οργανωθείτε και συντονιστείτε! Είναι απαίτηση των καιρών και της ίδιας της κοινωνίας!

   (Κλείνοντας με κάτι ανάλαφρο - αλλά και αρκετά σοβαρό συνάμα - θα σας έλεγα το εξής: Μόλις άκουσα για το προαναφερθέν έγγραφο της Εφορίας, η πρώτη μου αντίδραση ήταν η εξής - απευθυνόμενος προς τους παρευρισκόμενους: " Ο πατέρας μου δεν άφησε καμία εκκρεμότητα. Ο  ΕΝΦΙΑ πληρώνεται κανονικά από μένα πλέον, από τότε (2011) που θεσπίστηκε. Επομένως, ας στείλουν το χαρτί εκεί όπου βρίσκεται ο πατέρας μου! Μόνο που δεν ξέρω αν πήγε στον παράδεισο ή στην κόλαση! Γιατί σ'όλη του τη ζωή με το καλό ήταν, αλλά προς το τέλος της ζωής του - αδύναμο γεροντάκι πλέον - είτε από υπαρξιακό φόβο είτε από πειθαναγκασμό ή καταναγκασμό, πήρε θέση υπέρ των θυτών και ασπάστηκε, θα έλεγα, τον κοινωνικό αυτοματισμό)!