39. Παιδαγωγικά θέματα 3:                                        Τα προσωπικά πρόδρομα νύγματα του νοήματος της σωστής αγωγής!

    Πριν να καταπιαστώ με το επόμενο φλέγον ζήτημα της πολιτικής-και ευρωπαϊκής-επικαιρότητας,
θεώρησα καλό να κάνω έναν ευχάριστο......περίπατο σε ένα θέμα,το οποίο και παιδαγωγικά χρήσιμο
μπορεί να είναι και μνήμες από το παρελθόν,στη γενέτειρα,ξυπνά μέσα μου.Άλλωστε,πάντα στο τέλος της σεζόν αναρτώ ένα παιδαγωγικό θέμα.
    Κάποτε,με ρώτησε ένας συνάδελφος πώς έγινα καλός δάσκαλος και η απάντησή μου ήταν αυτή εδώ:
- Ό,τι θέλει να γίνει κάποιος,φίλε μου,το φέρνει συνήθως μέσα του ως κλίση-ή άλλοτε και ως κλήση!
Εκτός από το δεύτερο αυτό θέμα της "κλήσης"που αποτελεί και τη σφραγίδα δωρεάς,γνωστοί είναι οι
τρόποι  πώς ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει πολύ καλός  και να ευδοκιμήσει  σε οποιοδήποτε επάγγελ
μα.Αγαπάς αυτό που κάνεις και εν προκειμένω το παιδί;Βρίσκεσαι ήδη σε καλό δρόμο.Από εκεί και πέρα,βέβαια,υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να παίξουν το ρόλο τους σ'αυτή την ευδοκίμηση.Προσωπικά,εκτός του ότι ήμουν επιμελής - περισσότερο,μάλιστα,μετά την αποφοίτησή μου από την Παιδαγωγική Ακαδημία- είχα τη γόνιμη συνήθεια να κρατώ σημειώσεις από τα διαβάσματά μου.Όταν,επίσης,έγραφα κάτι και έπρεπε να χρησιμοποιήσω κάποιες πηγές,ποτέ δεν χρησιμοποιούσα την ύλη τους ως έτοιμες φόρμες.Πάντα,τη μετέτρεπα σε πρωτογενές υλικό,μέσα από έναν προσωπικό,θα μπορούσα να πω,μεταβολισμό μεταλλαγμένης σκέψης.Όμως,θα σου πω και το εξής:Το πιο καθοριστικό,φίλε μου,το οποίο μου έδωσε και τα πρώτα νύγματα για το σωστό νόημα της αγωγής,ήταν κάτι άλλο.....
- Σαν τι,δηλαδή;
- Ένα κατσικάκι!
- Τι;μου λέει ο συνάδελφος κι έβαλε τα γέλια!
- Ναι,όπως το άκουσες.Ένα κατσικάκι!Άκου την παρακάτω ιστοριούλα και θα καταλάβεις:

Το κατσικάκι που μας χάρισαν ήταν γκρίζου χρώματος

     Παιδιά σαν ήμαστε, εκεί στη γενέτειρα, πάντα είχαμε τη λαχτάρα εμείς τα αδέρφια  να επισκεφτούμε τους παππούδες μας. Παππούδες από τη μητέρα μου, βέβαια, γιατί τους άλλους από τον πατέρα μου δεν τους γνωρίσαμε ποτέ. Είχαν πεθάνει προτού εμείς γεννηθούμε! Αλλά κι εκείνοι λαχταρούσαν πότε θα πάμε κοντά τους! Σπουδαίοι άνθρωποι: οι δυο παππούδες μας - ο Στέλιος Ευαγγελάκης και η γιαγιά μας η Κωσταντία - οι θείοι μας και οι θείες! Νοικοκυραίοι, όπως έλεγαν, για την εποχή τους. Είχαν του κόσμου τα αγαθά: πολλά οικιακά ζώα, αρκετά χωράφια, μελίσσια, καρποφόρα δέντρα διάφορα, και ως άνθρωποι ήταν δουλευτάδες!
     Κάποια φορά, λοιπόν, που τους επισκεφθήκαμε, μας χάρισαν ένα θηλυκό κατσικάκι, γκρίζου χρώματος (κανούτο, όπως συνηθίζουν να το λένε στο χωριό). Αυτό το κατσικάκι, μετέπειτα, έγινε για μένα η πιο ευχάριστη ενασχόλησή μου τα καλοκαίρια που δεν είχαμε σχολείο! Το είχα πάρει σχεδόν αποκλειστικά υπό την προστασία μου! Το έδενα με ένα σχοινάκι και το πήγαινα ανάμεσα στα χωράφια για να βοσκήσει. Ακούστε, όμως, τι έκανα για να το περιποιηθώ - όπως νόμιζα -περισσότερο: Δεν το άφηνα να παίρνει μόνο του την τροφή του! Αντί για χορταράκια και άλλες πρασινάδες από το έδαφος, εγώ του λύγιζα κλαδιά από τα δέντρα: κορομηλιές κυρίως, καστανιές, ή και κανένα γάβρο, ενδιάμεσα! Καθώς κυλούσε ο καιρός κι εγώ συνέχιζα να του λυγίζω μόνο κλαδιά από τα δέντρα, επόμενο δεν ήταν να συνηθίσει αυτόν τον τρόπο διατροφής του; Ποτέ, ωστόσο, εμένα δεν μου είχε ακόμα περάσει από το παιδικό μου τότε μυαλό ότι αυτό ήταν μία λάθος συνταγή ως προς τον τρόπο της διατροφής του κατσικιού! Πού να το ξέρω! Από ένα σημείο και μετά, να την η δύναμη της συνήθειας ολοζώντανη μπροστά μου: Ακόμα και να το χτυπούσες, εκείνο κοιτούσε μόνο προς τα πάνω, ποτέ προς τα κάτω! Περίμενε μόνο από πάνω να του έρθουν τα κλαδιά για να φάει! Τότε ήταν που θύμωνα και καμιά φορά μαζί του, αλλά ήταν ήδη αργά! Η....αγωγή που του έδωσα, είχε περάσει στη συμπεριφορά του και στον τρόπο ζωής του!
     Το κατσικάκι, βέβαια, εκείνο αργότερα έγινε μία πολύ καλή κατσίκα, από την οποία παίρναμε αρκετό γάλα καθημερινά, εγώ, ωστόσο, είχα μάθει κιόλας κάτι σημαντικό: Πώς περνάει μία κακή συνήθεια στα ζώα, κάτι που αργότερα πέρασε ως χρήσιμη βιωματική εμπειρία και σε αντίστοιχες περιπτώσεις που είχαν πλέον σχέση με την αγωγή του παιδιού! Και, επειδή είμαι λίγο περισσότερο με τη θεωρία των μπιχεϊβιοριστών, παρά με εκείνη των γενετιστών, αυτή η εικόνα του κατσικιού βρισκόταν πάντα στο μυαλό μου!
- Κοίτα που διαπαιδαγωγούνται και τα κατσικάκια!μου λέει ο φίλος μου.
- Ακριβώς! Διαπαιδαγωγούνται και μάλιστα κατά τον ίδιο περίπου τρόπο, όπως και τα παιδιά στη μικρή τους ηλικία, προτού εμφανιστεί η συμβολική τους λειτουργία και αρχίσουν να μιλάνε. Η μόνη τους διαφορά μέχρι τότε είναι ότι τα ζώα κινούνται πιο γρήγορα, χρονικά, σε σχέση με τον άνθρωπο!
     Θα ήταν χρήσιμο, σ'αυτό το σημείο, να μιλήσουμε και για το πόσο σημαντικό είναι για ένα παιδί
η άμεση επαφή του με τα ζώα. Τα συναισθήματα που ανταλλάσσουν τα παιδιά με τα ζώα και η σχέση
που δημιουργείται μεταξύ τους αποτελούν πολύ χρήσιμες βιωματικές - ή και διδακτικές - εμπειρίες και πολύτιμα εφόδια για τη μετέπειτα ζωή τους! Αλλά, ας μείνουμε μόνο στο θέμα των συνηθειών που περνάμε στα παιδιά, ακόμα από τη μικρή τους ηλικία, προτού καν αρχίσουν να κινούνται μέσα στο χώρο. Οι συνήθειές μας ουσιαστικά αποτελούν τη βάση της αγωγής που παίρνουμε. Όσο κι αν οι θεωρητικοί γενετιστές πιστεύουν ότι η αγωγή μας κλείνεται μέσα στο DNA του καθενός από μας, ωστόσο σε μας δεν μένει  παρά να προσπαθούμε να επιδράσουμε θετικά στο παιδί. Η κληρονομικότη τα είναι αυτή που είναι και μόνο μέσω της σωστής αγωγής - και τη δύναμη της συνήθειας- μπορούμε ακόμα και σ' αυτήν να επιδράσουμε, να την αποκαταστήσουμε και να την εξελίξουμε. Η δύναμη, λοιπόν, της αγωγής έγκειται στο να δημιουργήσουμε στο παιδί εκείνες τις υγιείς συνήθειες, εξ απαλών ονύχων, αλλά και να του προσφέρουμε εκείνες τις εικόνες, τους ήχους, τις γεύσεις και τις οσμές, που αργότερα θα αποτελέσουν το βασικό ευχάριστο υπόβαθρο του ψυχισμού του, ένα υπόβαθρο που θα το επηρεάζει εντελώς ασυνείδητα  στη μετέπειτα ζωή του. Οι συνήθειες, που περνάμε στο παιδί, αποτελούν τα πλαίσια, πάνω στα οποία χτίζονται οι συμπεριφορές και οι χαρακτήρες - αν και αυτό που λέμε "χαρακτήρας", η ξεχωριστή περπατησιά του καθενός, εδράζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του στις κληρονομικές μας καταβολές.
     Δυστυχώς, όπως συνέβη και με τη δική μου περίπτωση με το κατσικάκι, τις περισσότερες φορές θυμώνουμε με κάποιες κακές συνήθειες - όχι πάντα εδώ με την ηθική σημασία της λέξης - που εμείς, άθελά μας κάποιες στιγμές επιτρέψαμε να περάσουν στη γραμμή συμπεριφοράς των παιδιών, συνήθειες,   δηλαδή, για τις οποίες υπεύθυνοι είμαστε εμείς οι ίδιοι. Αλλά, για να μην αρχίσουμε να δημιουργούμε στους γονείς αισθήματα ενοχής - δεν ωφελούν - δύο, τρία βασικά πράγματα θα ήθελα να υπογραμμίσω, για το πώς δημιουργούνται οι συνήθειες στα παιδιά:
*  Όταν τύχει να κάνει ή να πει κάτι το παιδί μας, που δεν είναι σωστό, κι εμείς του  χαμογελάσου
με, αμέσως αρχίζει να "φυτρώνει"στη συμπεριφορά του μία κακή συνήθεια! Τότε, μάλιστα, είναι απολύτως βέβαιο ότι θα το επαναλάβει, οπότε η συνήθεια αρχίζει και στεριώνει μέσα του! Γιατί; Γιατί του το επιδοκιμάσαμε! Δηλαδή, σαν να του είπαμε:"Ναι,μπορείς να το ξανακάνεις"! Ακούστε, όμως, κάτι εδώ: Αν τύχει και στη δική μας στάση διακρίνει μία ουδέτερη διάθεση - ούτε, ναι, δηλαδή, ούτε όχι - τότε θα το επαναλάβει, μόνο και μόνο για να είναι σίγουρο αν του το επιτρέπουμε ή όχι! Δεν θα το επαναλάβει μόνο αν ιδεί τη δική μας αποδοκιμασία, οπότε αντιλαμβάνεται ότι αυτό είναι"κακό"και απαγορεύεται. Η συμπεριφορά του στο εξής θα διαμορφώνεται ανάλογα με το τι έμαθε  ότι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται! Τελικά,η προσωπικότητα των ανθρώπων δεν είναι τίποτε άλλο, παρά ένα πλέγμα από καλές και κακές συνήθειες που αποκτήσαμε, άθελά μας, γιατί άλλες μας τις επιτρέψανε, ενώ δεν έπρεπε, και άλλες γιατί μας τις απαγορέψανε, ενώ θα έπρεπε να μας είχαν επιτραπεί (συν τις κληρονομικές καταβολές, βέβαια, κάθε ατόμου).
* Η μεγαλύτερη δυσκολία, ξέρετε, βρίσκεται στον αρνητικό - όπως λέμε εμείς - ενισχυτή μιας συμπεριφοράς του παιδιού. Στο πότε και πώς, δηλαδή, θα αποδοκιμάσουμε μία ένέργειά του ή έναν λόγο του. Ο θετικός ενισχυτής - το, ναι, δηλαδή - είναι πολύ εύκολη υπόθεση. Ένα χαμόγελο ή ένα νεύμα επιδοκιμασίας είναι αρκετά. Μακάρι, να συνηθίσουμε στο παιδί μας από πολύ νωρίς να καταλαβαίνει τις διαθέσεις μας, του"ναι"και του "οχι", με ένα απλό νεύμα ή με μια ματιά, ήρεμη ή σκληρή, χωρίς να χρειαστεί να του πούμε τίποτε άλλο. Αυτό θα ήταν πολύ σημαντικό για τις μετέπειτα σχέσεις μας. Θα αποφεύγαμε τις φωνές και τις εντάσεις μεταξύ μας, οπότε θα αφήναμε για άλλες στιγμές - πιο πρόσφορες - τις συζητήσεις με τα παιδιά μας, ένα θέμα πολύ σημαντικό, επίσης, αλλά όχι της στιγμής. Πάνω στα "ναι" και κυρίως στα "όχι"χτίζονται οι σχέσεις μας με τα παιδιά μας, κάτι που, όπως είπαμε, ξεκινάει πολύ νωρίς. Αυτό δεν είναι εκείνο που δημιουργεί το λεγόμενο "ψυχικό γεγονός", τα ευχάριστα, κατά κανόνα, συναισθήματα που δένουν ψυχικά τα άτομα μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον; Κι εδώ -ευτυχώς ή άλλοτε δυστυχώς - ισχύει ό,τι και με τις ασθένειες: Το προλαμβάνειν, προτιμότερο του θεραπεύειν!Αντί να τρέχουμε κάποτε να"θεραπεύουμε"καταστάσεις, καλύτερα να τις προλαμβάνουμε από νωρίς, όταν τα παιδιά μας είναι ακόμα μικρά και επιδεκτικά θετικής αγωγής!
* Στην παραπάνω ιστοριούλα με το κατσικάκι, είδαμε και κάτι άλλο, κλείνοντας: Δεν το άφηνα να αρ
πάξει χόρτα και πρασινάδες και να φάει μόνο του. Του τα έδινα όλα έτοιμα στο στόμα! Πώς λέγεται αυτό στην παιδοψυχολογία; Υπερπροστασία! Του απαγόρευα, ουσιαστικά - άθελά μου βέβαια - να ασκήσει τα μέσα που διέθετε, τις ικανότητές του, δηλαδή, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει μόνο του αργότερα τις δυσκολίες που θα συναντούσε! Με το να του τα προσφέρω όλα έτοιμα, εγώ νόμιζα ότι του κάνω καλό, ενώ του έκανα μόνο κακό! Και να σας πω και κάτι ακόμα εδώ; Αυτή η κατσίκα ποτέ δεν βόσκησε όπως όλα τα ζώα μόνη της αργότερα!  Έτρωγε μόνο κλαδιά  που της δίναμε εμείς! Κερδισμένη ή χαμένη; Αυτό μόνο μια ....κατσίκα θα μπορούσε να μας το πει! Για τους ανθρώπους, πάντως, η υπερπροστασία του παιδιού είναι κάτι πολύ κακό για την ίδια του την επιβίωση!
   Υπερπροστασία, στο βάθος, λέει, σημαίνει απόρριψη του παιδιού μας! Και τούτο, γιατί δεν επιτρέπουμε στο παιδί μας να ασκήσει τις ικανότητές του και να ακονίσει τα"όπλα"που διαθέτει, ώστε να γίνει ικανό να αντιμετωπίσει μόνο του τις δυσκολίες της ζωής και να αποκτήσει θετική εικόνα του εαυτού του και αυτοεκτίμηση! Σε ό,τι αφορά τη σωστή θέση της αγωγής, εν προκειμένω, ισχύει η εξής αρχή:"Άφησέ με - ή, αν χρειαστεί, βοήθησέ με - να το κάνω μόνος μου"!
    Πάντως, ευχαριστώ - έστω και αργά - το κατσικάκι μου για το μάθημα που μας έδωσε!