50.Θέματα Παιδείας - επί τάπητος! :
Αριστεία - Αξιολόγηση - Πυξίδα ποιοτικής Παιδείας!
Το ιδεολογικό στίγμα της αριστείας!
Την παραπάνω αναφορά του για την αριστεία ο πρώην Υπουργός Παιδείας την έκανε με αφορμή
τη συζήτηση για την κατάργηση των εξετάσεων στον τρόπο επιλογής των μαθητών για τα Πρότυπα
Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ).Εκεί κάτι είδε,ως φαίνεται,ο κ.υπουργός και θεώρησε καλό να κάνει την παρέμβασή του,ώστε αυτή η επιλογή να γίνεται με κλήρωση.Ακούστηκε -όπως πληροφορήθηκα-
ότι από τα ΠΠΣ είχαν αποφοιτήσει αρκετοί άριστοι μαθητές ακροδεξιών αποκλίσεων,άρα,τα ΠΠΣ
είναι φυτώρια πολιτών με φασιστικές αντιλήψεις!Επιπλέον,εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες! Αν αυτό ισχύει - δεν το γνωρίζω - εκείνο που δεν κατάλαβα είναι με ποιον τρόπο γι' αυτό ευθύνεται η αριστεία!Τη στιγμή κατά την οποία η εισαγωγή των μαθητών στα ΠΠΣ γίνεται κατόπιν εξετάσεων, λογικό δεν θα ήταν να πούμε ότι όλοι οι εξεταζόμενοι,πλούσιοι,φτωχοί και ανεξάρτητα από ιδεολογί ες,έχουν τις ίδιες πιθανότητες για να εισέλθουν;Δεν ξέρω αν εδώ υπάρχει κάποια παρανόηση,αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω με αρκετή σιγουριά ότι για τον ιδεολογικό προσανατολισμό ενός ατόμου ,την κύρια ευθύνη φέρει το οικογενειακό περιβάλλον και ελάχιστη το σχολείο!Αλλά και το σχολείο να ευθυνόταν γι'αυτό,στο χέρι του κ.υπουργού ήταν να αλλάξει,τόσο το διδακτικό προσωπικό όσο και το περιεχόμενο των σπουδών.Όχι,όμως,να θεωρήσει υπεύθυνη γι'αυτό την ίδια την αριστεία και ουσιαστικά να την καταργήσει! Με την ίδια λογική, μήπως θα 'πρεπε να καταργήσουμε και τα μετάλ λια στους Ολυμπιακούς αγώνες; Παιδαγωγικό μαθησιακό κίνητρο - εξωτερικό,έστω - αποτελεί η αρι στεία και ουδεμία σχέση έχει με την αριστοκρατία.Άριστος μπορεί να είναι οποιοσδήποτε μαθητής, ανεξάρτητα από το κοινωνικό και οικονομικό status της οικογένειάς του.Δεν θεωρώ σωστό,τέλος, το να μπερδεύουμε πολιτικοοικονομικές θεωρίες στην αγωγή των παιδιών - ειδικά μάλιστα σε τέτοιες κρίσιμες εποχές για τη χώρα μας και τον κόσμο,γενικότερα.Η - μέσω της κατάργησης ή απαξίωσης της αριστείας-επιδιωκόμενη ομογενοποίηση των μαθητικών επιδόσεων,όπου κανείς δεν θα ξεχωρίζει στην τάξη,μάλλον σαν ισοπέδωση μου φαίνεται,που αντιστρατεύεται και τους ίδιους τους φυσικούς νόμους της ζωής,παρά ως ισότητα στο δικαίωμα της μόρφωσης και της παρεχόμενης παιδείας προς
τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων της κοινωνίας!Ας μη μας διαφεύγει ότι η αριστεία έχει
πολύ καλή ψυχολογική θεμελίωση και κοινωνική καταξίωση, αρκεί να μην ξεφεύγει από τα πλαίσια
της ευγενούς άμιλλας,τόσο μεταξύ των συμμαθητών όσο και στο πεδίο της προσωπικής αξιολογικής
κλίμακας εκάστου μαθητή,όπου ο καθένας αμιλλάται - και όχι ανταγωνίζεται - τους άλλους αλλά και
τα ίδια τα προσωπικά του επιτεύγματα. Αυτό το νόημα,άλλωστε,είχε και η ρήση των αρχαίων προγό
νων μας:"Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων"!Πουθενά - και καμία Παιδαγωγική Ψυχο λογία ή παιδαγωγική θέση - δεν μας λένε ότι,προκειμένου να ανεβάσουμε το επίπεδο των αδύναμων
μαθητών,είναι αρκετό να κατεβάσουμε - μέσω της μεθόδου της απαξίωσης - εκείνο των αρίστων!
Όλους τους βοηθάμε,είτε συλλογικά είτε σε ατομική βάση,και κανέναν δεν εμποδίζουμε να φτάσει στο ανώτερο δυνατό επίπεδο απόδοσης και αυτοολοκλήρωσης - πάντα μέσα στα επιτρεπτά,όπως είπα με,όρια.Τότε - και μόνον τότε - παιδαγωγοί και ηγεσίες μπορούμε να πούμε ότι δεν παραβιάζουμε παιδαγωγικές και κοινωνικές αρχές και αξίες,ούτε τα δικαιώματα των παιδιών,οποιασδήποτε ηλικίας!Καιρός είναι,νομίζω,να συγκροτηθεί μία Υπερκομματική Επιτροπή που θα διαχειρίζεται διαχρονικά τα θέματα της Εθνικής μας πλέον Παιδείας και όχι της κομματικής!
Ποια τα αρνητικά σημεία της αριστείας!
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η αριστεία κουβαλάει κι αυτή μαζί της παθογένειες.Κάποια αρνητικά
στοιχεία,δηλαδή,για τα οποία,ωστόσο,δεν ευθύνεται η ίδια ως έννοια και ως θεσμός.Ευθύνονται κατά κύριο λόγο το πλαίσιο και το περιβάλλον που τα διαμορφώνουν.Τα βασικά αρνητικά αυτά στοι χεία, που προσωπικά εντόπισα,θεωρώ ότι είναι τα εξής:
1. Αποστήθιση και παπαγαλία: Η πραγματική αριστεία ουδεμία σχέση έχει με τις δύο πνευματοκτό
κτόνες - και τελικά "παιδοκτόνες"- αυτές λέξεις!Η γνήσια αριστεία πρέπει να πηγάζει μέσα από την ενεργητική μάθηση που βρίσκεται πολύ κοντά -αν δεν ταυτίζεται κιόλας- με το ίδιο το βίωμα.Πρέπει
να είναι αποτέλεσμα της κριτικής σκέψης και της δημιουργικής μάθησης και όχι ...εφταμηνίτικο της
μηχανικής απομνημόνευσης της διδακτικής ύλης!Έχει και η απομνημόνευση ίσως τη θέση της - και
τους λόγους της - κάποτε μέσα στο σχολείο,αλλά όταν κάποιοι μαθητές αρέσκονται σ'αυτό και όχι όταν εξαναγκάζονται από τις ίδιες της συνθήκες του εκπαιδευτικού συστήματος.Το σχολείο οφείλει
να διαμορφώνει σκεφτόμενους ανθρώπους και όχι μηχανές αποστήθισης των μαθημάτων της ημέρας.
Όταν,όμως,το σχολείο δεν στοχεύει στην κριτική ικανότητα - δεν στοχεύει ή δεν μπορεί,το ίδιο κάνει - στην ομαδική ή και ατομική πρωτοβουλία,στην καινοτόμο προσπάθεια και στην ανάπτυξη των προσαρμοστικών ικανοτήτων των παιδιών στις ανάγκες της ζωής,τότε ποια ευθύνη,μπορεί να έχει
γι'αυτό ο αριστούχος μαθητής μιας τάξης;Όταν το ίδιο το σύστημα - δεν θα κρίνω από πού αυτό
ξεκινάει - αξιολογεί την αποστήθιση και την παπαγαλία,ο μαθητής είναι εκ των πραγμάτων υποχρεω
μένος να προσαρμοστεί σ'αυτό!Είναι συνεπής,δηλαδή,ο μαθητής στις υποχρεώσεις που του ζητούν να ανταποκριθεί!Τελικά,η γνήσια αριστεία δεν συγγενεύει,ούτε με τα στατικά σχήματα,ούτε με την
τυποποιημένη σκέψη - που δεν παράγουν κάτι διαφορετικό ή καλύτερο από αυτό που γνωρίζει ήδη ο
μαθητής και δεν επιτρέπουν μία συνεχή μετάλλαξη γνώσεων και ιδεών.Αλλά το χειρότερο είναι το
άλλο:Να βαθμολογείται με άριστα μόνο ο απόφοιτος του Λυκείου που έμαθε σαν παπαγάλος την
ύλη που χρειάζεται για να πάρει το βαθμό που θα του εξασφαλίσει, στις πανελλήνιες εξετάσεις, την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση!Μη μου πείτε ότι γι'αυτή την κατάντια ευθύνεται η αριστεία και ο αριστούχος μαθητής,ο οποίος εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του με τον τρόπο που του προσφέρεται ή του επιβάλλεται!
2. Το κυνήγι των βαθμών:Το κυνήγι των βαθμών αδειάζει,ως ένα σημείο,το ίδιο το νόημα και τους
στόχους του σχολείου. Αυτό συμβαίνει,όταν ο μαθητής χάσει κάθε άλλο ενδιαφέρον από τα μαθήμα
τά του και επικεντρώνεται στο βαθμό που θα του εξασφαλίσει,όπως είπαμε και πριν,την είσοδό του
στο πανεπιστήμιο.Επειδή,όμως,και ο βαθμός χρειάζεται,τη λύση για να ξεφύγουν τα παιδιά από τη μέγγενη της βαθμοθηρίας μόνο το σχολείο μπορεί να την προσφέρει - και κανένας άλλος.Με ποιον
τρόπο;Με την ποιοτική αναβάθμιση της διδακτικής του μεθοδολογίας -και της εκπαιδευτικής διαδικα
σίας,γενικότερα.Κλειδί σ'αυτό είναι το βιωματικό γεγονός και η συγκίνηση που αυτό προκαλεί στο παιδί.Οι βιωματικά εποπτικές αφορμήσεις - και εμπειρίες - μπορούν να ανατροφοδοτήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για μάθηση.Η αριστεία,που τρέφεται μόνο με το κυνήγι των βαθμών, ελάχιστη σημασία έχει για τη συνολική στόχευση του έργου της αγωγής και της Παιδείας στο σχολείο.
3. Οι διαχωριστικές γραμμές: Όχι σπάνια,συμβαίνει - περισσότερο μάλλον στις μεγαλύτερες βαθμί
δες της εκπαίδευσης - ο καθηγητής να ασχολείται στην τάξη μόνο με τους άριστους μαθητές.Όπου -
και όταν - αυτό συμβαίνει,οι διαχωριστικές γραμμές που δημιουργούνται, μεταξύ των άριστων μαθη
τών και των λιγότερο καλών,είναι αναπόφευκτες. Γι'αυτό,όμως,ούτε οι άριστοι μαθητές ευθύνονται,
ούτε η αριστεία! Ωστόσο,θα πρέπει να ειπωθεί και μία άλλη αλήθεια εδώ. Έχει παρατηρηθεί να συμ
βαίνει και το αντίθετο -στο δημοτικό σχολείο αυτό:Να παραγκωνίζονται οι άριστοι πια σε κάποιες πε ριπτώσεις και οι δάσκαλοι να ασχολούνται μόνο με τους αδύναμους μαθητές!Άλλη ακρότητα αυτή!
4. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός:Υπάρχει,για το θέμα αυτό,μία θέση ή άποψη,που δεν θα ήθελα να στα
θώ ιδιαίτερα γιατί δεν τη γνωρίζω.Ακούγεται,δηλαδή,ότι υπάρχουν άριστοι και "άριστοι"σ'αυτή τη
χώρα.Ο λόγος για τη δεύτερη περίπτωση - "αριστοι"εντός εισαγωγικών - που λέγεται ότι είναι μία κα
τηγορία μαθητών "στημένης"αριστείας,η οποία "επιχειρεί να επιβληθεί των άλλων με αθέμιτες μεθο
δεύσεις"!Και ερωτώ:Αν η μεροληπτική βαθμολογία είχε σημασία παλαιότερα - όταν οι απόφοιτοι
του Λυκείου εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μόνο με το βαθμό του απολυτηρίου από τη
Μέση Εκπαίδευση - σήμερα με τις Πανελλήνιες εξετάσεις τι σημασία μπορεί να έχει;Εκεί πια δεν θα
φανεί ότι το "άριστα" του 19 και 19,5 είναι πράγματι μαϊμού;Σ'αυτή την περίπτωση,όπου η αριστεία
παίρνει κοινωνικό περιεχόμενο -για ευνόητους οικογενειακούς ή ταξικούς λόγους -στις Πανελλήνιες
εξετάσεις είναι βέβαιο ότι θα"σπάσουν τα μούτρα"τους αυτοί που ευνοούνται με τέτοιου είδους μεθο
δεύσεις!Εκτός και αν εννοούν ότι αυτή η κατηγορία των μαθητών ποτέ δεν θα τολμήσει να ανταγωνι
στεί τη γνήσια αριστεία στις Πανελλήνιες - γιατί δεν είναι σε θέση να το κάνει - και ακολουθήσει το
πολύ βατό μονοπάτι των σπουδών στο εξωτερικό!Ο νόμος τους δίνει αυτό το δικαίωμα και επ'αυτού
κανένα πρόβλημα.Άλλο είναι εδώ το πρόβλημα:Μήπως κατ'αυτό τον τρόπο απαξιώνεται πλήρως η
γνήσια αριστεία και αδικούνται κατάφωρα οι πραγματικά άριστοι σ'αυτή τη χώρα; Μήπως αυτοί,τελι
κά,θέλω να πω θα έπρεπε με κάθε τρόπο να προστατεύονται - και όχι μόνο στη φάση της εισαγωγής
τους στην ανώτατη εκπαίδευση;Σταματώ εδώ,γιατί,αν σκαλίσω περισσότερο αυτό το καυτό θέμα,θα
πρέπει να γίνω αρκετά δυσάρεστος!Η πολιτεία γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να κάνει.Ένα είναι το αληθινό πρόσωπο της αριστείας:Αυτό που περνά μέσα από την ίδια για όλους αντικειμενική αξιολογι κή μεζούρα!Κάποτε,επιτέλους,θα πρέπει να μπουν σαφείς και ευδιάκριτοι κανόνες,σε κάθε τομέα "του παιχνιδιού",σ'αυτή τη χώρα.Η επιμελώς οργανωμένη....ανοργανωσιά στη χώρα μας είναι μία από τις βασικές αιτίες που μας έφεραν στη σημερινή δυσμενή κατάσταση - και ο νοών νοείτω!
Μετά τη σύντομη αυτή παρένθεση,προχωρώ σ'αυτό που ήθελα από την αρχή να πω:
Τον αθέμιτο ανταγωνισμό θα προσπαθήσω να τον τοποθετήσω σε άλλη βάση.Είναι αυτή που θέλει
κάποιους από τους άριστους μαθητές να βλέπουν την αριστεία ως ένα πεδίο άπληστου -και με αρνητι
κό κοινωνικό πρόσημο- ανταγωνισμού!Όπου αυτό συμβαίνει - αν συμβαίνει -βρίσκεται σαφώς έξω από το πνεύμα και τους στόχους της γνήσιας αριστείας,η οποία υφίσταται μόνο με θετικό κοινωνικό πρόσημο!Δεν μπορεί και δεν πρέπει να νοείται αριστεία όταν αυτή εμπεριέχει τις έννοιες της απληστίας και του ανταγωνιστικού πνεύματος!Ως αριστεία μπορεί να νοηθεί μόνο όταν αυτή πραγματώνεται μέσα στο πλαίσιο της ευγενούς άμιλλας και του "ευ αγωνίζεσθαι"!Άθλημα είναι η αριστεία και με άλλη έννοια δεν μπορούμε καν να την αποκαλούμε έτσι!Άθληση και γύμναση,αν θέλετε,είναι και η ίδια η αγωγή και η Παιδεία και πρωταθλητές οι άριστοι!Λίγο πιο πίσω σαφώς ακολουθούν και άλλοι, ένας όχι ασήμαντος αριθμός μαθητών,εν δυνάμει άριστοι και αουτσάιντερ της αριστείας. Οτιδήποτε άλλο λέγεται - περί αριστείας και αρίστων - είναι πλασματικό και ψευδεπίγραφο!
Κλείνοντας,αν αυτά τα αρνητικά στοιχεία ήθελε να διορθώσει ο κ.υπουργός με την αναφορά του
στο θέμα της αριστείας,πριν από ένα περίπου χρόνο,τότε δεν έχω κανένα λόγο να διαφωνήσω μαζί
του,όπως είπα.Είναι,ωστόσο,άλλο πράγμα το να θέλει κανείς να διορθώσει τα κακώς κείμενα σε μία κατάσταση και άλλο το να επιχειρεί να ...κόψει το κεφάλι,προκειμένου να απαλλαγεί από τον πονοκέ φαλο!Η αριστεία - ως θεσμός,προσπάθεια και στόχος - πρέπει να αποκατασταθεί πλήρως,αλλά χωρίς τα βαρίδια της και τα αρνητικά στοιχεία που κουβαλά μαζί της!Αν,βέβαια,υπάρχουν και άλλες όψεις και μη θετικές πτυχές αυτού του σημαντικότατου ζητήματος της αριστείας,που "Ο Φηγουσιώτης" δεν συμπεριέλαβε σ'αυτή τη δημοσίευση,ας με συγχωρήσουν οι αγαπητοί αναγνώστες αυτής της ιστοσελίδας:Ήταν πέρα από τις προθέσεις του γράφοντος!
Από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινά η βαθμολογική αξιολόγηση στο σχολείο;
(Λέγοντας "σχολείο"εδώ,εννοώ ολόκληρο το - ενιαίας και οργανωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας -
οικοδόμημα,από το δημοτικό μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση,καθώς τα αποτελέσματα που
επιτυγχάνονται - ή δεν επιτυγχάνονται - σε καθένα από τα επίπεδα αυτού του οικοδομήματος
αντανακλώνται άμεσα και στα επόμενα.Θεμελιακής σημασίας σ'αυτό το οικοδόμημα - πρέπει να τονι
στεί - είναι το πρώτο επίπεδό του,το δημοτικό σχολείο,που μάλλον δεν έχει βρει ακόμα στη χώρα μας τη θέση που του αξίζει.Ακρογωνιαίος λίθος μάλιστα αυτού του επιπέδου - και ολόκληρου του οι
κοδομήματος της Παιδείας μας,τελικά - το πρώτο του σκαλοπάτι ,η Α' τάξη!Για το Νηπιαγωγείο,
ο ρόλος του οποίου είναι επίσης πολύ σημαντικός,δεν θα κάνω λόγο εδώ ,καθώς δεν είναι ακόμα ενταγμένο στην υποχρεωτική εκπαίδευση).
Σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα,υπάρχει - πρέπει να υπάρχει - και αξιολόγηση.Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για την εκπαίδευση των παιδιών που αποτελούν το μέλλον και την αυριανή ελπίδα της κοινωνίας μας.Δεν τίθεται,επομένως,θέμα αν πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση στο σχολείο - για παιδιά και δασκάλους όλων των βαθμίδων - αλλά μόνο τι είδους αξιολόγηση πρέπει να υπάρχει!Και εξηγούμαι: Μιλάμε για αξιολόγηση βάσει εντολών της επίσημης πολιτείας,που είναι και η άμεσα υπεύθυνη για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας στους αυριανούς πολίτες της.Από την άποψη αυτή,επομένως - και προκειμένου για τους εκπαιδευτικούς - η λέξη "αυτοαξιολόγηση¨,που συχνά ακούγεται ,θεωρώ ότι δεν υφίσταται ως έννοια,γιατί ακυρώνει το ίδιο το νόημα της αξιολογικής διαδικασίας από εκπροσώπους της επίσημης πολιτείας!"Αυτοαξιολόγηση"μπορεί να κάνει ο καθένας -σε οποιοδήποτε πόστο και τομέα - για προσωπική του χρήση και μόνο! Η αξιολόγηση των μαθητών είναι το θέμα αυτής - της τελευταίας - υποενότητας.Και το ερώτημα που μπαίνει άμεσα είναι αυτό: Πότε είναι σωστό να αρχίζει η βαθμολογική αποτύπωση της αξιολόγησης των μαθητών στο σχολείο;
Μέσα από την πολύχρονη εμπειρία μου στα σχολεία της πρώτης βαθμίδας - και τις προσωπικές ερευνητικές μου προσπάθειες - θέλω να πιστεύω ότι έχω καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα για το
παραπάνω ερώτημα αλλά και για την αξιολόγηση,γενικότερα,στο σχολείο.Για του λόγου το αληθές,
ας μου επιτραπεί να κάνω μία σύντομη αναδρομή σε κάτι που θεωρώ ότι έχει άμεση σχέση με το θέμα που συζητάμε:
Οι άρρενες δάσκαλοι,στα πολυθέσια δημοτικά σχολεία,είναι σύνηθες- ίσως τα τελευταία χρόνια
παρατηρείται μία μικρή διαφοροποίηση εδώ - να διδάσκουν στις μεγαλύτερες τάξεις.Το ίδιο συνέβαι
νε και σε μένα,βέβαια.Από ένα σημείο και μετά,ωστόσο,βλέποντας τα συσσωρευμένα-έως εκρηκτικά
,θα έλεγα- προβλήματα που δημιουργούνται εκεί στα ρετιρέ του σχολείου,για ερευνητικούς κυρίως
σκοπούς αποφάσισα να κατεβαίνω κάθε χρόνο μία-μία τις τάξεις,ώσπου έφτασα και στην Α'.Σε κάθε
σκαλοπάτι που κατέβαινα,με περίμενε,ας το πω,και μία έκπληξη:Έβρισκα ολοζώντανα μπροστά μου
τα προβλήματα που διαισθανόμουν ότι θα συναντήσω και αντιλαμβανόμουν αμέσως το πώς και το
γιατί αυτά δημιουργούνται!Δυο φορές έκτοτε ανέλαβα -για τους ίδιους λόγους- την Α' τάξη,η οποία
είναι ...ο φόβος και ο τρόμος των δασκάλων,πρέπει να πω, στο δημοτικό σχολείο!Τα συμπεράσματά
μου τα έχω καταγράψει,βέβαια,στο παιδαγωγικού περιεχομένου βιβλίο μου: Πυξίδα Αγωγής και Παιδείας,σελ.349 -Λάρισα 2003- αλλά αυτή τη στιγμή θα καταθέσω εδώ,για τους αναγνώστες αυτού του ιστότοπου,μόνο εκείνα τα συμπεράσματα που έχουν σχέση με το θέμα της αξιολόγησης.
Τη δεύτερη φορά,που ανέλαβα την Α' τάξη,την κράτησα τρία χρόνια,μέχρι την Γ'.Τότε,μάλιστα,έτυ
χε να έχουμε λάβει εντολή από το Υπουργείο Παιδείας να μην δίνουμε καθόλου βαθμολογία στους μαθητές των τριών πρώτων τάξεων του δημοτικού.Για ενημέρωση των γονέων,η αξιολόγηση στις τρεις αυτές τάξεις θα ήταν μόνο περιγραφική.Αυτό διατηρήθηκε για δυόμισι χρόνια.Δεν φαντάζεστε με πόση χαρά προσέρχονταν τα παιδιά στην τάξη,τα τρία αυτά χρόνια,και πόσο ενδιαφέρον έδειχναν για τα μαθήματά τους!Υπήρχε ένα γνήσιο και έντονο ενδιαφέρον των παιδιών για γνώση και μάθηση.Το κίνητρο ήταν εσωτερικό και κινητοποιούσε ολόκληρο τον ψυχισμό τους για ενεργητική πρόσληψη των γνωστι κών αντικειμένων.Όλα,όμως,αυτά ανατράπηκαν αργότερα!Στα μέσα της τρίτης χρονιάς,μας έρχεται νέα εντολή του υπουργείου για να δοθεί βαθμολογία και στα παιδιά της Γ' τάξης, στο τέλος του δεύτε ρου τριμήνου-κάπου στα τέλη του Φλεβάρη.Κατάλαβα αμέσως τι θα συμβεί και δυστυχώς δεν έπεσα καθόλου έξω. Μετά τη βαθμολογία που δόθηκε,στο επόμενο διάστημα η τάξη αυτή έχασε κυριολεκτικά τον προσανατολισμό της! Εκείνο το ανιδιοτελές ενδιαφέρον των παιδιών για μάθηση γρήγορα εξανεμίστηκε! Τα λαμπερά τους μάτια θόλωσαν. Στο πρόσωπό τους ,πια,δεν έβλεπες αποτυπωμένη τη χαρά όπως πριν!Όσοι μαθητές είχαν πάρει πολύ υψηλή βαθμολογία-έως άριστα-επαναπαύθηκαν.Όσοι πήραν μικρότερους βαθμούς απογοητεύθηκαν! Η βαθμολογία,που δόθηκε στο δεύτερο τρίμηνο,έμελλε να παίξει τον πιο αρνητικό της ρόλο σε μία τάξη υπόδειγμα!Τι είχε αλλάξει;Άλλαξε,προφανώς,το κίνητρο!Από εσωτερικό έγινε εξωτερικό και τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν είναι ακόμα αρκετά ώριμα - λόγω του γνωστού εγωκεντρισμού τους - ώστε να καταλάβουν ότι η ζωή έχει τις ιεραρχήσεις της. Όσο και να προσπαθήσεις κανείς να τους το εξηγήσει,δεν είναι σε θέση να το καταλάβουν και να το διαχειριστούν σωστά.
Το τελικό συμπέρασμα για τη βαθμολογική αξιολόγηση στο σχολείο!
Με τις λίγες αυτές γραμμές,ελπίζω να έγινα αντιληπτός.Το συμπέρασμα,στο οποίο έχω καταλήξει
για το θέμα μας - μέσω των προσωπικών μου παρατηρήσεων και ερευνών - είναι αυτό:Όχι βαθμολο
γική αποτύπωση της αξιολόγησης των μαθητών του δημοτικού σχολείου μέχρι την Δ' τάξη!Μό
νο περιγραφικά πρέπει να γίνεται η αξιολόγηση των μαθητών του δημοτικού μέχρι τότε - βάσει ενός
συγκεκριμένου σχεδίου ή ερωτηματολογίου που θα δίνεται στους δασκάλους,χωρίς,βέβαια,αυτό να
τους δεσμεύει να προσθέσουν και κάτι άλλο έξω από το συγκεκριμένο αυτό σχέδιο.Αρκεί η άποψή
τους να τεκμηριώνεται διδακτικά,παιδαγωγικά και ψυχολογικά.Εννοείται ότι με βάση αυτό το σχέδιο θα γίνεται και η ενημέρωση των γονέων.Σ'αυτή την περιγραφική αξιολόγηση,θα γίνεται μία γενικότε
ρη περιγραφή των ικανοτήτων και δεξιοτήτων -στο σύνολο της προσωπικότητας του παιδιού -και όχι μόνο στην επίδοση των μαθημάτων. Προσωπικά,πιστεύω ότι μόνο έτσι μπορεί το σχολείο να κινητο ποιήσει τις ανιδιοτελείς δημιουργικές δυνάμεις που κρύβει το παιδί μέσα του και να του εμφυσήσει τη δίψα για τη μάθηση,μέσα στα σωστά πλαίσια συμπεριφοράς που θα έχουν δημιουργηθεί,τόσο στην τάξη όσο και στο γενικότερο σχολικό περιβάλλον.Από την Ε' πλέον τάξη,μπορεί να αρχίσει να δίνεται βαθμολογία στα παιδιά,αλλά - προσέξτε - αριθμητική και όχι με κεφαλαία γράμματα!Και, μάλιστα,κατά την προσωπική μου εκτίμηση, όχι μόνο με ολόκληρους αριθμούς αλλά και με δέκατα ή εκατοστά! Αυτό θεωρώ ότι είναι απαραίτητο! Και ακόμα:Αν αποφασιστεί η βαθμολογική αυτή κλίμα κα να είναι εκατοστιαία - μέχρι το 100,δηλαδή - δεν θα ήταν καθόλου άσχημη ιδέα.Θα έδινε και στο δάσκαλο περισσότερη ευελιξία για πιο δίκαιη,ουσιαστική και όχι τυποποιημένη βαθμολόγηση.
Στόχος της βαθμολογίας και τα σωστά πλαίσια συμπεριφοράς!
Ο στόχος της βαθμολογίας,βέβαια,δεν θα πρέπει να έχει ποτέ τιμωρητικό χαρακτήρα,αλλά μόνο για να αρχίσει το παιδί να αντιλαμβάνεται,σιγά-σιγά,αυτό που η ίδια η ζωή θα του θέτει συνεχώς μπροστά του.Ότι,δηλαδή,για διάφορους λόγους,οι άνθρωποι δεν έχουν όλοι παντού τις ίδιες ικανότητες.Αυτό συμβαίνει σε διάφορους τομείς της προσωπικότητας των ανθρώπων, αλλά εδώ θα μιλήσουμε μόνο για τις ικανότητες των παιδιών στα μαθήματα του σχολείου.Οι πιο ικανοί στα γράμματα είναι επόμενο να πάρουν καλύτερους βαθμούς (άριστα ή πολύ καλά),γιατί τα καταφέρνουν καλύτερα από τους άλλους.Μάλιστα,θα ήταν άδικο αν αυτοί δεν έπαιρναν το βαθμό που τους αξίζει.Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι άλλοι μαθητές,που δεν θα πάρουν το ίδιο καλούς βαθμούς,δεν έχουν καμία αξία ως άτομα.Αυτοί,συνήθως - και η ζωή αυτό το έχει αποδείξει πολλές φορές - έχουν άλλα προσόντα και δεξιότητες,οι οποίες,ναι, μεν,δεν βαθμολογούνται στο σχολείο,αλλά τους βοηθούν αργότερα να γίνουν εξίσου χρήσιμα μέλη στην κοινωνία!Γι'αυτό,λοιπόν, όχι μόνο εδώ δεν θα πρέπει ο ένας να ζηλεύει τον άλλον, αλλά ο καθένας θα πρέπει να μιμείται τον άλλον και να προσπαθεί να φτάσει εκείνον που είναι καλύτερός του!Αν ,θέλετε,τους καλύτερούς μας,οπουδήποτε,θα πρέπει να τους έχουμε σαν παράδειγμα προς μίμηση και όχι να τους χλευάζουμε, με διάφορους χαρακτηρισμούς, όπως συχνά συμβαίνει στο σχολείο.Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να προβαίνει σε χαρακτηρισμούς που προσβάλλουν τον άλλον - πόσω μάλλον να ασκεί βίαιες εκφοβιστικές ενέργειες (bullying) πάνω του - και κανένας δεν νομιμοποιείται να εμποδίζει την πρόοδο του άλλου και στους τομείς που εκείνος επιλέγει να επιδοθεί περισσότερο,είτε στα
μαθήματά του είτε οπουδήποτε αλλού!Πέρα από τους αστεϊσμούς των συμμαθητών μεταξύ τους -που
θα πρέπει να έχουν και τα όριά τους-ο καθένας οφείλει να σέβεται την προσωπικότητα των άλλων,μέ
σα στο σχολείο:των συμμαθητών του,των δασκάλων και των καθηγητών του!Αυτά τα πλαίσια συμπε
ριφοράς και του αλληλοσεβασμού αποτελούν τη μαγιά,από την οποία θα προκύψει η θεμελιώδης βά
ση της πειθαρχίας -και της αυτοπειθαρχίας αργότερα- πάνω στην οποία εδράζεται κάθε πρόοδος και
κάθε προκοπή,ατομική και συλλογική,σε μία κοινωνία.Το θέμα της πειθαρχίας στο σχολείο,βέβαια,εί
ναι πιο σύνθετο.αλλά δεν είναι της στιγμής.Έχει να κάνει με τη γενικότερη οργάνωση στο σχολείο και τη μεθοδική διδακτική διαδικασία στην τάξη.Όταν στην τάξη δουλεύουν όλα "ρολόι",όπως λέμε, η πειθαρχία έρχεται από μόνη της,ως αποτέλεσμα όλων αυτών.Το έχω βιώσει και δεν μιλώ μόνο θεωρητικά εδώ.Πάντως,το πραγματικό νόημα της πειθαρχίας έχει άμεση σχέση με τη λελογισμένη αυ
στηρότητα και καμία με το παραχάιδεμα,την κολακεία και το λαϊκισμό,πόσω μάλλον με τον αυταρχι
σμό. Μ'αυτή τη λογική,κερδισμένοι θα είναι όλοι στο σχολικό περιβάλλον:άριστοι μαθητές,πολύ καλοί, λιγότερο καλοί,γονείς και δάσκαλοι!Τελικά,είναι πραγματικά αδιανόητο να επιχειρούν κάποιοι να κριτικάρουν αρνητικά ή να υποβαθμίζουν τους άριστους μαθητές,προκειμένου να μην αισθάνονται άσχημα οι πιο αδύναμοι στα μαθήματα!Ποια Παιδαγωγική,ποια Ψυχολογία,ποιο Δίκαιο και ποια Δημοκρατία τους δίνει αυτό το δικαίωμα;Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν αυτά σε πολιτισμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα - και μάλιστα μέσα στην καρδιά της Ενοποιημένης Ευρώπης!
ΥΠΕΡΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΡΑΒΕ-ΞΗΛΩΝΕ!
Όσοι έχουμε υπηρετήσει μέσα στο χώρο του σχολείου - οποιασδήποτε βαθμίδας - γίναμε μάρτυρες
αλλεπάλληλων δομικών ή μερικών αλλαγών της παρεχόμενης Παιδείας στη χώρα μας.Το ράβε-ξήλω
νε ήταν -και είναι- το σύνηθες φαινόμενο,με όλα τα επακόλουθα που αυτό συνεπάγεται για το κοινω
νικό μας γίγνεσθαι και την αναπτυξιακή μας προοπτική.Προκειμένου να μη συμβαίνουν όλα αυτά -
και αν όντως θέλουμε μία πιο θετική των πραγμάτων οπτική στη μεγάλη υπόθεση της Παιδείας στη χώρα μας - μία θεωρώ ότι είναι η λύση: Η ΥΠΕΡΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ
ΔΕΙΑΣ!Αυτή θα απαρτίζεται από "φτασμένους" ανθρώπους (παιδαγωγούς,άλλους επιστήμονες,
τεχνοκράτες κ.λ.π.) που δεν θα ελαύνονται από κομματικά - ή μόνο ιδεολογικά - κίνητρα,παρά από εθνικά - με την ολοκληρωμένη σημασία της έννοιας - ευρωπαϊκά,εκπαιδευτικά,πνευματικά, πολιτιστικά,αναπτυξιακά!Άμποτε,να το δούμε κι αυτό εμείς οι Νεοέλληνες!Οι καιροί,πάντως,είναι ευνοϊκοί!Σε περιόδους μεγάλων κρίσεων γίνονται και ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ!
giwrgospattas@gmail.com
Αριστεία - Αξιολόγηση - Πυξίδα ποιοτικής Παιδείας!
(Το long form αυτό άρθρο του "Φηγουσιώτη" θα μπορούσε, αν όχι να αποτελέσει το ίδιο μία αυτούσια πρόταση-Πυξίδα Παιδείας, τουλάχιστο να γίνει αφορμή και μία καλή βάση συζήτησης για το καίριας σημασίας ζήτημα της Παιδείας στη χώρα μας).
Πώς αλλιώς, άραγε, θα μπορούσαμε να διαγνώσουμε τις γνώσεις, τις ικανότητες, τη συνέπεια και την υπευθυνότητα ενός μαθητή - και υποψήφιου οπουδήποτε - αν όχι με το μέτρο μιας αντι
κειμενικής και δίκαιης αξιολογικής κλίμακας που θα είναι ίδια για όλους; Εκείνους, που έχουν
καταφέρει να φτάσουν στο υψηλότερο σημείο αυτής της κλίμακας, συνηθίζουμε να τους λέμε
άριστους ή αριστούχους και το ανώτερο αυτό επίπεδο επίδοσης "αριστεία". Ο άλλος πιο αξιόπιστος, ίσως, τρόπος αξιολόγησης για ένα μαθητή είναι το να βρίσκεται καθημερινά μπροστά στα μάτια ενός αξιόλογου ανθρώπου, όπως θεωρώ ότι πρέπει να είναι - και είναι - ο καθηγητής και ο εκπαιδευτικός, γενικότερα, στη χώρα μας.
Έχω τη γνώμη ότι δεν έγινε τυχαία η αναφορά του πρώην Υπουργού Παιδείας, κ. Μπαλτά, από του Βήματος της Βουλής, πριν από έναν περίπου χρόνο, στο νόημα και το σκοπό της αριστείας, την οποία εμφάνισε μάλλον ως μία παρεξηγημένη έννοια - και κοινωνική στάμπα! - που, όχι μόνο δεν αξίζει τον κόπο να την επιδιώκει ένας μαθητής, αλλά μάλλον να την....αποφεύγει!"Υπό κάποιους όρους, η αριστεία είναι "ρετσινιά" για το μαθητή", είχε πει ο κύριος υπουργός! Αν, βέβαια, στόχος του κ. Μπαλτά ήταν να τεθεί επί τάπητος και να ξαναδούμε το νόημα της αριστείας, ώστε να εξαλείψουμε κάποια αρνητικά στοιχεία που ενδεχομένως σήμερα αυτή φέρνει μαζί της, τότε, ναι, δεν θα διαφωνούσα μαζί του. Θα το έβλεπα τότε μάλλον με καλό μάτι, ώστε μέσα από τη συζήτηση, που θα προκαλούσε εκείνη η αναφορά του, να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα.Τελικά, ποιο ήταν το μήνυμα που πέρασε στην ελληνική κοινωνία - και στους μαθητές - μετά από την "περί αριστείας"αναφορά του κυρίου υπουργού, πριν από ένα χρόνο; Εξαλείφθηκε κάποιο από τα αρνητικά στοιχεία της αριστείας ή ως έννοια και επιδίωξη στιγματίστηκε ακόμα πιο πολύ, κάνοντας τους άριστους μαθητές να ντρέπονται μάλλον που ανήκουν στους"αριστούχους"της τάξης τους, επειδή προσπάθησαν να μάθουν περισσότερα, να ακονίσουν τις ικανότητές τους πιο πολύ και να γίνουν αύριο πιο υπεύθυνοι και συνεπείς πολίτες; Αν εδώ συνέβη το πρώτο, έχει καλώς! Αν, όμως, συνέβη το δεύτερο, τότε έχουμε να κάνουμε με τεκτονικές αναταράξεις στις προτεραιότητες πλέον αυτής της κοινωνίας και στο πώς εννοούμε τις έννοιες της αξιολόγησης και της αξιοκρατίας σ'αυτή τη χώρα!Γιατί τότε χάνουν το νόημά τους και άλλες λέξεις - και έννοιες - που τυχαίνει να είναι συνώνυμες ή περιεκτικές της αριστείας, όπως "καλύτερος", "βέλτιστος","επί τα βελτίω", "κράτιστος","άρτιος" κ.ά. Για φανταστείτε, να ακούσουμε κάποιον - και όχι μόνο πολιτικό ή υπουργό - να μας .....διαβεβαιώνει ότι επιδίωξή του είναι να πετύχει τα "χειρότερα δυνατά αποτελέσματα"; Και πώς μπορεί κανείς αυτό να το πετύχει; Πολύ απλά: Με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια και επιλέγοντας, όχι τους άριστους ή καλύτερους και πιο ικανούς, αλλά τους χειρότερους! Τελικά, θέλουμε καταρτισμένους - γνώστες του αντικειμένου τους, των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους - υπεύθυνους και συνεπείς πολίτες σ'αυτή την κοινωνία ή όχι; Θέλουμε τους καλύτερους και ικανότερους να επανδρώσουν θέσεις-κλειδιά μέσα στον οργανισμό της, που θα την υπηρετήσουν υπεύθυνα και με εντιμότητα - αμάν, τι λέξη μου ξέφυγε! - ή όχι; Και από ποια δεξαμενή θα επιλέξει αυτή η κοινωνία τους καλύτερους - αν τους θέλει πια! - αν όχι από τη δεξαμενή εκείνων που έχουν περάσει επιτυχώς τις δοκιμασίες μιας αξιολογικής κλίμακας και τους απέφερε τη ...στάμπα της αριστείας; Τι πιο εύκολο αυτούς να τους επιλέξει από τη δεξαμενή του "χαβαλέ", των μπαχαλάκηδων και των...ηρωικών μορφών των καταλήψεων; Μα, και η ίδια η "ρετσινιά"από αυτή την τελευταία, κατά βάση, κατηγορία των λιγότερο ή ελάχιστα ενδιαφερομένων για τα μαθήματά τους δεν προέρχεται; Πρώτοι αυτοί δεν κολλάνε στους αριστούχους συμμαθητές τους τη "ρετσινιά"; "Φυτά" τους ανεβάζουν,"σπασίκλες"τους κατεβάζουν! Και περνάνε καλά αυτοί - αδειάζοντας τις εμπάθειες και τα απωθημένα τους στους επιμελείς συμμαθητές τους - και ...κάποιοι άλλοι ακόμα καλύτερα! Το χειρότερο, όμως, είναι άλλο: Αυτοί οι άριστοι των μαθητών - που θα μπορούσαν να γίνουν ακόμα καλύτεροι μέσα σε ένα άλλο πιο επιδοκιμαστικό περιβάλλον, άρα, και πιο χρήσιμοι - συναντώντας μπροστά τους τέτοια εχθρότητα, χάνουν την αυτοεκτίμησή τους και το ενδιαφέρον τους για το νόημα των προσπαθειών τους σε μία κοινωνία που ελάχιστα κι αυτή - εντέλει - τους εκτιμά ή, αν θέλετε, μάλλον στα λόγια τους εκτιμά, παρά στο πεδίο της πράξης στη ζωή! Δεν θα πρέπει κάποτε να αντιδράσουμε ως κοινωνία απέναντι σ' αυτόν το φαύλο κύκλο, που μας υποβαθμίζει, και σε μία κατάσταση που, τρόπον τινά, λειτουργεί ως μία άλλη αυτο-εκπληρούμενη προφητεία, παράγοντας και αναπαράγοντας τα ίδια και τα ίδια αρνητικά της αποτελέσματα; Γιατί εδώ βλέπω να γίνεται διπλή ζημιά: Και τα φτερά των καλυτέρων κόβουμε και τα ελαττώματα των αδυνάτων και των αδιάφορων - υπό το πρόσχημα της δήθεν βοήθειας που τους προσφέρουμε για να μην στιγματίζονται για την άγνοιά τους - αυξάνουμε! Πώς και πότε στιγματίζεται κάποιος, όταν ο διπλανός του κάνει πολύ καλά τη δουλειά του; Όταν γίνεται σύγκριση μεταξύ τους, θα μου πείτε, οπότε τίθεται θέμα σωστής παιδαγωγικής διαχείρισης από το δάσκαλο ή τον καθηγητή για να μη συμβεί αυτό. Κάθε παιδί - όσο αδύνατος μαθητής κι αν είναι - πάντα έχει ένα προτέρημα για να στηρίξει έναν καλό λόγο και γι'αυτό ο σωστός δάσκαλος. Άλλωστε, ποτέ δεν συνιστά σωστή παιδαγωγική θέση το να γίνονται συγκρίσεις
μεταξύ καλών και λιγότερο καλών μαθητών μέσα στην τάξη. Σε ένα δημοκρατικά δομημένο
σχολείο, που παιδαγωγεί, ούτε διακρίσεις και συγκρίσεις δικαιολογούνται, ούτε άστοχοι και επιζήμιοι
χαρακτηρισμοί επιτρέπονται. Το πνεύμα που διαχέεται μέσα στην τάξη και στο σχολείο, γενικότερα,
πρέπει να ξεκινά από πάνω προς τα κάτω - και να επιβάλλεται με σωστό παιδαγωγικά τρόπο - και όχι αντιστρόφως. Το αντίθετο, δηλώνει από μόνο του - πολύ εύγλωττα - την αποτυχία του σχολείου!
Όμως, δεν θα παραλείψω εδώ και κάτι πολύ σοβαρό: Στην εποχή μας συμβαίνουν "πράγματα", αλλά δεν είναι της στιγμής για να πούμε περισσότερα επ' αυτού! Το σχολείο μπορεί να πετύχει στο έργο του - με πολλές δυσκολίες, έστω - όταν τα παιδιά συμπεριφέρονται αυθόρμητα σαν παιδιά, αλλά πολύ πιο δύσκολα όταν αυτά κατευθύνονται!
H υπευθυνότητα των αρίστων είναι αξιολογημένη!
Δεν έχω τρόπο να διαπιστώσω πώς οι αναγνώστες αυτής της δημοσίευσης θα εννοήσουν την παρα
πάνω τοποθέτησή μου. Αν σε κάποιους δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι μεροληπτώ υπέρ των αρίστων, τους διαβεβαιώνω ότι λάθος εντύπωση σχημάτισαν! Ποτέ ως δάσκαλος δεν εξαρτούσα την εκτίμησή μου - και την αγάπη - προς τους μαθητές μου από το αν αυτοί είχαν καλή επίδοση στα μαθήματα ή όχι. Μακράν εμού τέτοιες λογικές! Όλα τα παιδιά - ανεξαρτήτως επιδόσεων - αξίζουν να τυγχάνουν της ίδιας εκτίμησης γι'αυτό που αντιπροσωπεύει το καθένα ή γι'αυτό που εν δυνάμει το καθένα περικλείει μέσα του. Ούτε, αν θέλετε, πιστεύω ότι οι αυριανοί υπεύθυνοι πολίτες πρόκειται να προέλθουν από τη δεξαμενή των αρίστων και μόνο! Θα πρέπει, ωστόσο, να τοποθετήσουμε τα πράγματα στη σωστή τους βάση και να δεχτούμε το εξής (που αναντίρρητα ισχύει): Φυσικά και θα υπάρξουν αύριο υπεύθυνοι πολίτες και από τη δεξαμενή των μη αρίστων. Ο λιγότερο καλός μαθητής ενδεχομένως αύριο να γίνει ένας υπεύθυνος πολίτης, αλλά σήμερα αυτό τίποτε δεν μας το εξασφαλίζει, σε αντίθεση με τη συνέπεια των αρίστων που είναι ελεγμένη υπόθεση! Κατά κανόνα, οι άριστοι μαθητές θα είναι αύριο υπεύθυνοι πολίτες! Εχέγγυο γι'αυτό η αριστεία τους! Η συνέπεια και η υπευθυνότητα των αρίστων* είναι ήδη αξιολογημένη! Είναι το βασικό τους χαρακτηριστικό που τους έγινε συνήθεια και δύσκολα ξεμαθαίνεται! Τέλος, ως εκπαιδευτικός ο ίδιος, οφείλω να κρατώ στα χέρια μου μία πιο δίκαιη ζυγαριά όταν έχω μπροστά μου περιπτώσεις που έχουν σχέση με τα παιδιά, ώστε κανέναν να μην αδικώ. Για το λόγο αυτό, ας μου επιτραπεί να πω ότι στην περίπτωσή μας έχω την αίσθηση ότι εκείνοι που δεν τυγχάνουν ισότιμης και δίκαιης μεταχείρισης είναι οι άριστοι μαθητές - οι οποίοι,στο κάτω-κάτω, μοχθούν αναμφίβολα περισσότερο από όλους τους υπόλοιπους μέσα σε μία εκπαιδευτική κοινότητα! Απαξιώνοντας την αριστεία, απαξιώνουμε ταυτόχρονα και τους άριστους, για να μην πω ότι τους αδικούμε κιόλας κατάφωρα! Δεν ξέρω πώς θα έβλεπα το ζήτημα αυτό αν δεν ήμουν δάσκαλος. Ενδεχομένως τότε να μην είχα αποφύγει κι εγώ να ιδώ το θέμα με την οπτική ενός πολιτικού, η οποία λέει το εξής: Τα "φυτά" και οι "σπασίκλες" ως ψηφοφόροι είναι ένας ελάχιστος αριθμός μπροστά στην πλημμυρίδα των μη αρίστων - και των ελάχιστα ενδιαφερομένων για τα μαθήματά τους! Αυτού του είδους η οπτική, όμως, θα πρέπει να αποφεύγεται από όλους μας, όταν έχουμε μπροστά μας τους αυριανούς πολίτες της κοινωνίας μας. Ούτε πολιτικά έντιμο είναι, ούτε ηθικά δίκαιο, ούτε - πόσω μάλλον - παιδαγωγικά σωστό!
* Και μία ....λεπτομέρεια: Αθρόες εισαγωγές αρίστων έκαναν τα μεγάλα σημερινά προοδευμένα
κράτη για να φτάσουν εδώ που σήμερα βρίσκονται! Λέτε να έκαναν λάθος που δεν προτίμησαν τους
μη άριστους στις καινοτόμες δράσεις τους;
Το ιδεολογικό στίγμα της αριστείας!
Την παραπάνω αναφορά του για την αριστεία ο πρώην Υπουργός Παιδείας την έκανε με αφορμή
τη συζήτηση για την κατάργηση των εξετάσεων στον τρόπο επιλογής των μαθητών για τα Πρότυπα
Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ).Εκεί κάτι είδε,ως φαίνεται,ο κ.υπουργός και θεώρησε καλό να κάνει την παρέμβασή του,ώστε αυτή η επιλογή να γίνεται με κλήρωση.Ακούστηκε -όπως πληροφορήθηκα-
ότι από τα ΠΠΣ είχαν αποφοιτήσει αρκετοί άριστοι μαθητές ακροδεξιών αποκλίσεων,άρα,τα ΠΠΣ
είναι φυτώρια πολιτών με φασιστικές αντιλήψεις!Επιπλέον,εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες! Αν αυτό ισχύει - δεν το γνωρίζω - εκείνο που δεν κατάλαβα είναι με ποιον τρόπο γι' αυτό ευθύνεται η αριστεία!Τη στιγμή κατά την οποία η εισαγωγή των μαθητών στα ΠΠΣ γίνεται κατόπιν εξετάσεων, λογικό δεν θα ήταν να πούμε ότι όλοι οι εξεταζόμενοι,πλούσιοι,φτωχοί και ανεξάρτητα από ιδεολογί ες,έχουν τις ίδιες πιθανότητες για να εισέλθουν;Δεν ξέρω αν εδώ υπάρχει κάποια παρανόηση,αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω με αρκετή σιγουριά ότι για τον ιδεολογικό προσανατολισμό ενός ατόμου ,την κύρια ευθύνη φέρει το οικογενειακό περιβάλλον και ελάχιστη το σχολείο!Αλλά και το σχολείο να ευθυνόταν γι'αυτό,στο χέρι του κ.υπουργού ήταν να αλλάξει,τόσο το διδακτικό προσωπικό όσο και το περιεχόμενο των σπουδών.Όχι,όμως,να θεωρήσει υπεύθυνη γι'αυτό την ίδια την αριστεία και ουσιαστικά να την καταργήσει! Με την ίδια λογική, μήπως θα 'πρεπε να καταργήσουμε και τα μετάλ λια στους Ολυμπιακούς αγώνες; Παιδαγωγικό μαθησιακό κίνητρο - εξωτερικό,έστω - αποτελεί η αρι στεία και ουδεμία σχέση έχει με την αριστοκρατία.Άριστος μπορεί να είναι οποιοσδήποτε μαθητής, ανεξάρτητα από το κοινωνικό και οικονομικό status της οικογένειάς του.Δεν θεωρώ σωστό,τέλος, το να μπερδεύουμε πολιτικοοικονομικές θεωρίες στην αγωγή των παιδιών - ειδικά μάλιστα σε τέτοιες κρίσιμες εποχές για τη χώρα μας και τον κόσμο,γενικότερα.Η - μέσω της κατάργησης ή απαξίωσης της αριστείας-επιδιωκόμενη ομογενοποίηση των μαθητικών επιδόσεων,όπου κανείς δεν θα ξεχωρίζει στην τάξη,μάλλον σαν ισοπέδωση μου φαίνεται,που αντιστρατεύεται και τους ίδιους τους φυσικούς νόμους της ζωής,παρά ως ισότητα στο δικαίωμα της μόρφωσης και της παρεχόμενης παιδείας προς
τα παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων της κοινωνίας!Ας μη μας διαφεύγει ότι η αριστεία έχει
πολύ καλή ψυχολογική θεμελίωση και κοινωνική καταξίωση, αρκεί να μην ξεφεύγει από τα πλαίσια
της ευγενούς άμιλλας,τόσο μεταξύ των συμμαθητών όσο και στο πεδίο της προσωπικής αξιολογικής
κλίμακας εκάστου μαθητή,όπου ο καθένας αμιλλάται - και όχι ανταγωνίζεται - τους άλλους αλλά και
τα ίδια τα προσωπικά του επιτεύγματα. Αυτό το νόημα,άλλωστε,είχε και η ρήση των αρχαίων προγό
νων μας:"Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων"!Πουθενά - και καμία Παιδαγωγική Ψυχο λογία ή παιδαγωγική θέση - δεν μας λένε ότι,προκειμένου να ανεβάσουμε το επίπεδο των αδύναμων
μαθητών,είναι αρκετό να κατεβάσουμε - μέσω της μεθόδου της απαξίωσης - εκείνο των αρίστων!
Όλους τους βοηθάμε,είτε συλλογικά είτε σε ατομική βάση,και κανέναν δεν εμποδίζουμε να φτάσει στο ανώτερο δυνατό επίπεδο απόδοσης και αυτοολοκλήρωσης - πάντα μέσα στα επιτρεπτά,όπως είπα με,όρια.Τότε - και μόνον τότε - παιδαγωγοί και ηγεσίες μπορούμε να πούμε ότι δεν παραβιάζουμε παιδαγωγικές και κοινωνικές αρχές και αξίες,ούτε τα δικαιώματα των παιδιών,οποιασδήποτε ηλικίας!Καιρός είναι,νομίζω,να συγκροτηθεί μία Υπερκομματική Επιτροπή που θα διαχειρίζεται διαχρονικά τα θέματα της Εθνικής μας πλέον Παιδείας και όχι της κομματικής!
Ποια τα αρνητικά σημεία της αριστείας!
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η αριστεία κουβαλάει κι αυτή μαζί της παθογένειες.Κάποια αρνητικά
στοιχεία,δηλαδή,για τα οποία,ωστόσο,δεν ευθύνεται η ίδια ως έννοια και ως θεσμός.Ευθύνονται κατά κύριο λόγο το πλαίσιο και το περιβάλλον που τα διαμορφώνουν.Τα βασικά αρνητικά αυτά στοι χεία, που προσωπικά εντόπισα,θεωρώ ότι είναι τα εξής:
1. Αποστήθιση και παπαγαλία: Η πραγματική αριστεία ουδεμία σχέση έχει με τις δύο πνευματοκτό
κτόνες - και τελικά "παιδοκτόνες"- αυτές λέξεις!Η γνήσια αριστεία πρέπει να πηγάζει μέσα από την ενεργητική μάθηση που βρίσκεται πολύ κοντά -αν δεν ταυτίζεται κιόλας- με το ίδιο το βίωμα.Πρέπει
να είναι αποτέλεσμα της κριτικής σκέψης και της δημιουργικής μάθησης και όχι ...εφταμηνίτικο της
μηχανικής απομνημόνευσης της διδακτικής ύλης!Έχει και η απομνημόνευση ίσως τη θέση της - και
τους λόγους της - κάποτε μέσα στο σχολείο,αλλά όταν κάποιοι μαθητές αρέσκονται σ'αυτό και όχι όταν εξαναγκάζονται από τις ίδιες της συνθήκες του εκπαιδευτικού συστήματος.Το σχολείο οφείλει
να διαμορφώνει σκεφτόμενους ανθρώπους και όχι μηχανές αποστήθισης των μαθημάτων της ημέρας.
Όταν,όμως,το σχολείο δεν στοχεύει στην κριτική ικανότητα - δεν στοχεύει ή δεν μπορεί,το ίδιο κάνει - στην ομαδική ή και ατομική πρωτοβουλία,στην καινοτόμο προσπάθεια και στην ανάπτυξη των προσαρμοστικών ικανοτήτων των παιδιών στις ανάγκες της ζωής,τότε ποια ευθύνη,μπορεί να έχει
γι'αυτό ο αριστούχος μαθητής μιας τάξης;Όταν το ίδιο το σύστημα - δεν θα κρίνω από πού αυτό
ξεκινάει - αξιολογεί την αποστήθιση και την παπαγαλία,ο μαθητής είναι εκ των πραγμάτων υποχρεω
μένος να προσαρμοστεί σ'αυτό!Είναι συνεπής,δηλαδή,ο μαθητής στις υποχρεώσεις που του ζητούν να ανταποκριθεί!Τελικά,η γνήσια αριστεία δεν συγγενεύει,ούτε με τα στατικά σχήματα,ούτε με την
τυποποιημένη σκέψη - που δεν παράγουν κάτι διαφορετικό ή καλύτερο από αυτό που γνωρίζει ήδη ο
μαθητής και δεν επιτρέπουν μία συνεχή μετάλλαξη γνώσεων και ιδεών.Αλλά το χειρότερο είναι το
άλλο:Να βαθμολογείται με άριστα μόνο ο απόφοιτος του Λυκείου που έμαθε σαν παπαγάλος την
ύλη που χρειάζεται για να πάρει το βαθμό που θα του εξασφαλίσει, στις πανελλήνιες εξετάσεις, την εισαγωγή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση!Μη μου πείτε ότι γι'αυτή την κατάντια ευθύνεται η αριστεία και ο αριστούχος μαθητής,ο οποίος εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του με τον τρόπο που του προσφέρεται ή του επιβάλλεται!
2. Το κυνήγι των βαθμών:Το κυνήγι των βαθμών αδειάζει,ως ένα σημείο,το ίδιο το νόημα και τους
στόχους του σχολείου. Αυτό συμβαίνει,όταν ο μαθητής χάσει κάθε άλλο ενδιαφέρον από τα μαθήμα
τά του και επικεντρώνεται στο βαθμό που θα του εξασφαλίσει,όπως είπαμε και πριν,την είσοδό του
στο πανεπιστήμιο.Επειδή,όμως,και ο βαθμός χρειάζεται,τη λύση για να ξεφύγουν τα παιδιά από τη μέγγενη της βαθμοθηρίας μόνο το σχολείο μπορεί να την προσφέρει - και κανένας άλλος.Με ποιον
τρόπο;Με την ποιοτική αναβάθμιση της διδακτικής του μεθοδολογίας -και της εκπαιδευτικής διαδικα
σίας,γενικότερα.Κλειδί σ'αυτό είναι το βιωματικό γεγονός και η συγκίνηση που αυτό προκαλεί στο παιδί.Οι βιωματικά εποπτικές αφορμήσεις - και εμπειρίες - μπορούν να ανατροφοδοτήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για μάθηση.Η αριστεία,που τρέφεται μόνο με το κυνήγι των βαθμών, ελάχιστη σημασία έχει για τη συνολική στόχευση του έργου της αγωγής και της Παιδείας στο σχολείο.
3. Οι διαχωριστικές γραμμές: Όχι σπάνια,συμβαίνει - περισσότερο μάλλον στις μεγαλύτερες βαθμί
δες της εκπαίδευσης - ο καθηγητής να ασχολείται στην τάξη μόνο με τους άριστους μαθητές.Όπου -
και όταν - αυτό συμβαίνει,οι διαχωριστικές γραμμές που δημιουργούνται, μεταξύ των άριστων μαθη
τών και των λιγότερο καλών,είναι αναπόφευκτες. Γι'αυτό,όμως,ούτε οι άριστοι μαθητές ευθύνονται,
ούτε η αριστεία! Ωστόσο,θα πρέπει να ειπωθεί και μία άλλη αλήθεια εδώ. Έχει παρατηρηθεί να συμ
βαίνει και το αντίθετο -στο δημοτικό σχολείο αυτό:Να παραγκωνίζονται οι άριστοι πια σε κάποιες πε ριπτώσεις και οι δάσκαλοι να ασχολούνται μόνο με τους αδύναμους μαθητές!Άλλη ακρότητα αυτή!
4. Ο αθέμιτος ανταγωνισμός:Υπάρχει,για το θέμα αυτό,μία θέση ή άποψη,που δεν θα ήθελα να στα
θώ ιδιαίτερα γιατί δεν τη γνωρίζω.Ακούγεται,δηλαδή,ότι υπάρχουν άριστοι και "άριστοι"σ'αυτή τη
χώρα.Ο λόγος για τη δεύτερη περίπτωση - "αριστοι"εντός εισαγωγικών - που λέγεται ότι είναι μία κα
τηγορία μαθητών "στημένης"αριστείας,η οποία "επιχειρεί να επιβληθεί των άλλων με αθέμιτες μεθο
δεύσεις"!Και ερωτώ:Αν η μεροληπτική βαθμολογία είχε σημασία παλαιότερα - όταν οι απόφοιτοι
του Λυκείου εισάγονταν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μόνο με το βαθμό του απολυτηρίου από τη
Μέση Εκπαίδευση - σήμερα με τις Πανελλήνιες εξετάσεις τι σημασία μπορεί να έχει;Εκεί πια δεν θα
φανεί ότι το "άριστα" του 19 και 19,5 είναι πράγματι μαϊμού;Σ'αυτή την περίπτωση,όπου η αριστεία
παίρνει κοινωνικό περιεχόμενο -για ευνόητους οικογενειακούς ή ταξικούς λόγους -στις Πανελλήνιες
εξετάσεις είναι βέβαιο ότι θα"σπάσουν τα μούτρα"τους αυτοί που ευνοούνται με τέτοιου είδους μεθο
δεύσεις!Εκτός και αν εννοούν ότι αυτή η κατηγορία των μαθητών ποτέ δεν θα τολμήσει να ανταγωνι
στεί τη γνήσια αριστεία στις Πανελλήνιες - γιατί δεν είναι σε θέση να το κάνει - και ακολουθήσει το
πολύ βατό μονοπάτι των σπουδών στο εξωτερικό!Ο νόμος τους δίνει αυτό το δικαίωμα και επ'αυτού
κανένα πρόβλημα.Άλλο είναι εδώ το πρόβλημα:Μήπως κατ'αυτό τον τρόπο απαξιώνεται πλήρως η
γνήσια αριστεία και αδικούνται κατάφωρα οι πραγματικά άριστοι σ'αυτή τη χώρα; Μήπως αυτοί,τελι
κά,θέλω να πω θα έπρεπε με κάθε τρόπο να προστατεύονται - και όχι μόνο στη φάση της εισαγωγής
τους στην ανώτατη εκπαίδευση;Σταματώ εδώ,γιατί,αν σκαλίσω περισσότερο αυτό το καυτό θέμα,θα
πρέπει να γίνω αρκετά δυσάρεστος!Η πολιτεία γνωρίζει πολύ καλά τι πρέπει να κάνει.Ένα είναι το αληθινό πρόσωπο της αριστείας:Αυτό που περνά μέσα από την ίδια για όλους αντικειμενική αξιολογι κή μεζούρα!Κάποτε,επιτέλους,θα πρέπει να μπουν σαφείς και ευδιάκριτοι κανόνες,σε κάθε τομέα "του παιχνιδιού",σ'αυτή τη χώρα.Η επιμελώς οργανωμένη....ανοργανωσιά στη χώρα μας είναι μία από τις βασικές αιτίες που μας έφεραν στη σημερινή δυσμενή κατάσταση - και ο νοών νοείτω!
Μετά τη σύντομη αυτή παρένθεση,προχωρώ σ'αυτό που ήθελα από την αρχή να πω:
Τον αθέμιτο ανταγωνισμό θα προσπαθήσω να τον τοποθετήσω σε άλλη βάση.Είναι αυτή που θέλει
κάποιους από τους άριστους μαθητές να βλέπουν την αριστεία ως ένα πεδίο άπληστου -και με αρνητι
κό κοινωνικό πρόσημο- ανταγωνισμού!Όπου αυτό συμβαίνει - αν συμβαίνει -βρίσκεται σαφώς έξω από το πνεύμα και τους στόχους της γνήσιας αριστείας,η οποία υφίσταται μόνο με θετικό κοινωνικό πρόσημο!Δεν μπορεί και δεν πρέπει να νοείται αριστεία όταν αυτή εμπεριέχει τις έννοιες της απληστίας και του ανταγωνιστικού πνεύματος!Ως αριστεία μπορεί να νοηθεί μόνο όταν αυτή πραγματώνεται μέσα στο πλαίσιο της ευγενούς άμιλλας και του "ευ αγωνίζεσθαι"!Άθλημα είναι η αριστεία και με άλλη έννοια δεν μπορούμε καν να την αποκαλούμε έτσι!Άθληση και γύμναση,αν θέλετε,είναι και η ίδια η αγωγή και η Παιδεία και πρωταθλητές οι άριστοι!Λίγο πιο πίσω σαφώς ακολουθούν και άλλοι, ένας όχι ασήμαντος αριθμός μαθητών,εν δυνάμει άριστοι και αουτσάιντερ της αριστείας. Οτιδήποτε άλλο λέγεται - περί αριστείας και αρίστων - είναι πλασματικό και ψευδεπίγραφο!
Κλείνοντας,αν αυτά τα αρνητικά στοιχεία ήθελε να διορθώσει ο κ.υπουργός με την αναφορά του
στο θέμα της αριστείας,πριν από ένα περίπου χρόνο,τότε δεν έχω κανένα λόγο να διαφωνήσω μαζί
του,όπως είπα.Είναι,ωστόσο,άλλο πράγμα το να θέλει κανείς να διορθώσει τα κακώς κείμενα σε μία κατάσταση και άλλο το να επιχειρεί να ...κόψει το κεφάλι,προκειμένου να απαλλαγεί από τον πονοκέ φαλο!Η αριστεία - ως θεσμός,προσπάθεια και στόχος - πρέπει να αποκατασταθεί πλήρως,αλλά χωρίς τα βαρίδια της και τα αρνητικά στοιχεία που κουβαλά μαζί της!Αν,βέβαια,υπάρχουν και άλλες όψεις και μη θετικές πτυχές αυτού του σημαντικότατου ζητήματος της αριστείας,που "Ο Φηγουσιώτης" δεν συμπεριέλαβε σ'αυτή τη δημοσίευση,ας με συγχωρήσουν οι αγαπητοί αναγνώστες αυτής της ιστοσελίδας:Ήταν πέρα από τις προθέσεις του γράφοντος!
Από ποια ηλικία πρέπει να ξεκινά η βαθμολογική αξιολόγηση στο σχολείο;
(Λέγοντας "σχολείο"εδώ,εννοώ ολόκληρο το - ενιαίας και οργανωμένης εκπαιδευτικής διαδικασίας -
οικοδόμημα,από το δημοτικό μέχρι την τριτοβάθμια εκπαίδευση,καθώς τα αποτελέσματα που
επιτυγχάνονται - ή δεν επιτυγχάνονται - σε καθένα από τα επίπεδα αυτού του οικοδομήματος
αντανακλώνται άμεσα και στα επόμενα.Θεμελιακής σημασίας σ'αυτό το οικοδόμημα - πρέπει να τονι
στεί - είναι το πρώτο επίπεδό του,το δημοτικό σχολείο,που μάλλον δεν έχει βρει ακόμα στη χώρα μας τη θέση που του αξίζει.Ακρογωνιαίος λίθος μάλιστα αυτού του επιπέδου - και ολόκληρου του οι
κοδομήματος της Παιδείας μας,τελικά - το πρώτο του σκαλοπάτι ,η Α' τάξη!Για το Νηπιαγωγείο,
ο ρόλος του οποίου είναι επίσης πολύ σημαντικός,δεν θα κάνω λόγο εδώ ,καθώς δεν είναι ακόμα ενταγμένο στην υποχρεωτική εκπαίδευση).
Σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα,υπάρχει - πρέπει να υπάρχει - και αξιολόγηση.Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για την εκπαίδευση των παιδιών που αποτελούν το μέλλον και την αυριανή ελπίδα της κοινωνίας μας.Δεν τίθεται,επομένως,θέμα αν πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση στο σχολείο - για παιδιά και δασκάλους όλων των βαθμίδων - αλλά μόνο τι είδους αξιολόγηση πρέπει να υπάρχει!Και εξηγούμαι: Μιλάμε για αξιολόγηση βάσει εντολών της επίσημης πολιτείας,που είναι και η άμεσα υπεύθυνη για την ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας στους αυριανούς πολίτες της.Από την άποψη αυτή,επομένως - και προκειμένου για τους εκπαιδευτικούς - η λέξη "αυτοαξιολόγηση¨,που συχνά ακούγεται ,θεωρώ ότι δεν υφίσταται ως έννοια,γιατί ακυρώνει το ίδιο το νόημα της αξιολογικής διαδικασίας από εκπροσώπους της επίσημης πολιτείας!"Αυτοαξιολόγηση"μπορεί να κάνει ο καθένας -σε οποιοδήποτε πόστο και τομέα - για προσωπική του χρήση και μόνο! Η αξιολόγηση των μαθητών είναι το θέμα αυτής - της τελευταίας - υποενότητας.Και το ερώτημα που μπαίνει άμεσα είναι αυτό: Πότε είναι σωστό να αρχίζει η βαθμολογική αποτύπωση της αξιολόγησης των μαθητών στο σχολείο;
Μέσα από την πολύχρονη εμπειρία μου στα σχολεία της πρώτης βαθμίδας - και τις προσωπικές ερευνητικές μου προσπάθειες - θέλω να πιστεύω ότι έχω καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα για το
παραπάνω ερώτημα αλλά και για την αξιολόγηση,γενικότερα,στο σχολείο.Για του λόγου το αληθές,
ας μου επιτραπεί να κάνω μία σύντομη αναδρομή σε κάτι που θεωρώ ότι έχει άμεση σχέση με το θέμα που συζητάμε:
Οι άρρενες δάσκαλοι,στα πολυθέσια δημοτικά σχολεία,είναι σύνηθες- ίσως τα τελευταία χρόνια
παρατηρείται μία μικρή διαφοροποίηση εδώ - να διδάσκουν στις μεγαλύτερες τάξεις.Το ίδιο συνέβαι
νε και σε μένα,βέβαια.Από ένα σημείο και μετά,ωστόσο,βλέποντας τα συσσωρευμένα-έως εκρηκτικά
,θα έλεγα- προβλήματα που δημιουργούνται εκεί στα ρετιρέ του σχολείου,για ερευνητικούς κυρίως
σκοπούς αποφάσισα να κατεβαίνω κάθε χρόνο μία-μία τις τάξεις,ώσπου έφτασα και στην Α'.Σε κάθε
σκαλοπάτι που κατέβαινα,με περίμενε,ας το πω,και μία έκπληξη:Έβρισκα ολοζώντανα μπροστά μου
τα προβλήματα που διαισθανόμουν ότι θα συναντήσω και αντιλαμβανόμουν αμέσως το πώς και το
γιατί αυτά δημιουργούνται!Δυο φορές έκτοτε ανέλαβα -για τους ίδιους λόγους- την Α' τάξη,η οποία
είναι ...ο φόβος και ο τρόμος των δασκάλων,πρέπει να πω, στο δημοτικό σχολείο!Τα συμπεράσματά
μου τα έχω καταγράψει,βέβαια,στο παιδαγωγικού περιεχομένου βιβλίο μου: Πυξίδα Αγωγής και Παιδείας,σελ.349 -Λάρισα 2003- αλλά αυτή τη στιγμή θα καταθέσω εδώ,για τους αναγνώστες αυτού του ιστότοπου,μόνο εκείνα τα συμπεράσματα που έχουν σχέση με το θέμα της αξιολόγησης.
Τη δεύτερη φορά,που ανέλαβα την Α' τάξη,την κράτησα τρία χρόνια,μέχρι την Γ'.Τότε,μάλιστα,έτυ
χε να έχουμε λάβει εντολή από το Υπουργείο Παιδείας να μην δίνουμε καθόλου βαθμολογία στους μαθητές των τριών πρώτων τάξεων του δημοτικού.Για ενημέρωση των γονέων,η αξιολόγηση στις τρεις αυτές τάξεις θα ήταν μόνο περιγραφική.Αυτό διατηρήθηκε για δυόμισι χρόνια.Δεν φαντάζεστε με πόση χαρά προσέρχονταν τα παιδιά στην τάξη,τα τρία αυτά χρόνια,και πόσο ενδιαφέρον έδειχναν για τα μαθήματά τους!Υπήρχε ένα γνήσιο και έντονο ενδιαφέρον των παιδιών για γνώση και μάθηση.Το κίνητρο ήταν εσωτερικό και κινητοποιούσε ολόκληρο τον ψυχισμό τους για ενεργητική πρόσληψη των γνωστι κών αντικειμένων.Όλα,όμως,αυτά ανατράπηκαν αργότερα!Στα μέσα της τρίτης χρονιάς,μας έρχεται νέα εντολή του υπουργείου για να δοθεί βαθμολογία και στα παιδιά της Γ' τάξης, στο τέλος του δεύτε ρου τριμήνου-κάπου στα τέλη του Φλεβάρη.Κατάλαβα αμέσως τι θα συμβεί και δυστυχώς δεν έπεσα καθόλου έξω. Μετά τη βαθμολογία που δόθηκε,στο επόμενο διάστημα η τάξη αυτή έχασε κυριολεκτικά τον προσανατολισμό της! Εκείνο το ανιδιοτελές ενδιαφέρον των παιδιών για μάθηση γρήγορα εξανεμίστηκε! Τα λαμπερά τους μάτια θόλωσαν. Στο πρόσωπό τους ,πια,δεν έβλεπες αποτυπωμένη τη χαρά όπως πριν!Όσοι μαθητές είχαν πάρει πολύ υψηλή βαθμολογία-έως άριστα-επαναπαύθηκαν.Όσοι πήραν μικρότερους βαθμούς απογοητεύθηκαν! Η βαθμολογία,που δόθηκε στο δεύτερο τρίμηνο,έμελλε να παίξει τον πιο αρνητικό της ρόλο σε μία τάξη υπόδειγμα!Τι είχε αλλάξει;Άλλαξε,προφανώς,το κίνητρο!Από εσωτερικό έγινε εξωτερικό και τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν είναι ακόμα αρκετά ώριμα - λόγω του γνωστού εγωκεντρισμού τους - ώστε να καταλάβουν ότι η ζωή έχει τις ιεραρχήσεις της. Όσο και να προσπαθήσεις κανείς να τους το εξηγήσει,δεν είναι σε θέση να το καταλάβουν και να το διαχειριστούν σωστά.
Το τελικό συμπέρασμα για τη βαθμολογική αξιολόγηση στο σχολείο!
Με τις λίγες αυτές γραμμές,ελπίζω να έγινα αντιληπτός.Το συμπέρασμα,στο οποίο έχω καταλήξει
για το θέμα μας - μέσω των προσωπικών μου παρατηρήσεων και ερευνών - είναι αυτό:Όχι βαθμολο
γική αποτύπωση της αξιολόγησης των μαθητών του δημοτικού σχολείου μέχρι την Δ' τάξη!Μό
νο περιγραφικά πρέπει να γίνεται η αξιολόγηση των μαθητών του δημοτικού μέχρι τότε - βάσει ενός
συγκεκριμένου σχεδίου ή ερωτηματολογίου που θα δίνεται στους δασκάλους,χωρίς,βέβαια,αυτό να
τους δεσμεύει να προσθέσουν και κάτι άλλο έξω από το συγκεκριμένο αυτό σχέδιο.Αρκεί η άποψή
τους να τεκμηριώνεται διδακτικά,παιδαγωγικά και ψυχολογικά.Εννοείται ότι με βάση αυτό το σχέδιο θα γίνεται και η ενημέρωση των γονέων.Σ'αυτή την περιγραφική αξιολόγηση,θα γίνεται μία γενικότε
ρη περιγραφή των ικανοτήτων και δεξιοτήτων -στο σύνολο της προσωπικότητας του παιδιού -και όχι μόνο στην επίδοση των μαθημάτων. Προσωπικά,πιστεύω ότι μόνο έτσι μπορεί το σχολείο να κινητο ποιήσει τις ανιδιοτελείς δημιουργικές δυνάμεις που κρύβει το παιδί μέσα του και να του εμφυσήσει τη δίψα για τη μάθηση,μέσα στα σωστά πλαίσια συμπεριφοράς που θα έχουν δημιουργηθεί,τόσο στην τάξη όσο και στο γενικότερο σχολικό περιβάλλον.Από την Ε' πλέον τάξη,μπορεί να αρχίσει να δίνεται βαθμολογία στα παιδιά,αλλά - προσέξτε - αριθμητική και όχι με κεφαλαία γράμματα!Και, μάλιστα,κατά την προσωπική μου εκτίμηση, όχι μόνο με ολόκληρους αριθμούς αλλά και με δέκατα ή εκατοστά! Αυτό θεωρώ ότι είναι απαραίτητο! Και ακόμα:Αν αποφασιστεί η βαθμολογική αυτή κλίμα κα να είναι εκατοστιαία - μέχρι το 100,δηλαδή - δεν θα ήταν καθόλου άσχημη ιδέα.Θα έδινε και στο δάσκαλο περισσότερη ευελιξία για πιο δίκαιη,ουσιαστική και όχι τυποποιημένη βαθμολόγηση.
Στόχος της βαθμολογίας και τα σωστά πλαίσια συμπεριφοράς!
Ο στόχος της βαθμολογίας,βέβαια,δεν θα πρέπει να έχει ποτέ τιμωρητικό χαρακτήρα,αλλά μόνο για να αρχίσει το παιδί να αντιλαμβάνεται,σιγά-σιγά,αυτό που η ίδια η ζωή θα του θέτει συνεχώς μπροστά του.Ότι,δηλαδή,για διάφορους λόγους,οι άνθρωποι δεν έχουν όλοι παντού τις ίδιες ικανότητες.Αυτό συμβαίνει σε διάφορους τομείς της προσωπικότητας των ανθρώπων, αλλά εδώ θα μιλήσουμε μόνο για τις ικανότητες των παιδιών στα μαθήματα του σχολείου.Οι πιο ικανοί στα γράμματα είναι επόμενο να πάρουν καλύτερους βαθμούς (άριστα ή πολύ καλά),γιατί τα καταφέρνουν καλύτερα από τους άλλους.Μάλιστα,θα ήταν άδικο αν αυτοί δεν έπαιρναν το βαθμό που τους αξίζει.Αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι άλλοι μαθητές,που δεν θα πάρουν το ίδιο καλούς βαθμούς,δεν έχουν καμία αξία ως άτομα.Αυτοί,συνήθως - και η ζωή αυτό το έχει αποδείξει πολλές φορές - έχουν άλλα προσόντα και δεξιότητες,οι οποίες,ναι, μεν,δεν βαθμολογούνται στο σχολείο,αλλά τους βοηθούν αργότερα να γίνουν εξίσου χρήσιμα μέλη στην κοινωνία!Γι'αυτό,λοιπόν, όχι μόνο εδώ δεν θα πρέπει ο ένας να ζηλεύει τον άλλον, αλλά ο καθένας θα πρέπει να μιμείται τον άλλον και να προσπαθεί να φτάσει εκείνον που είναι καλύτερός του!Αν ,θέλετε,τους καλύτερούς μας,οπουδήποτε,θα πρέπει να τους έχουμε σαν παράδειγμα προς μίμηση και όχι να τους χλευάζουμε, με διάφορους χαρακτηρισμούς, όπως συχνά συμβαίνει στο σχολείο.Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να προβαίνει σε χαρακτηρισμούς που προσβάλλουν τον άλλον - πόσω μάλλον να ασκεί βίαιες εκφοβιστικές ενέργειες (bullying) πάνω του - και κανένας δεν νομιμοποιείται να εμποδίζει την πρόοδο του άλλου και στους τομείς που εκείνος επιλέγει να επιδοθεί περισσότερο,είτε στα
μαθήματά του είτε οπουδήποτε αλλού!Πέρα από τους αστεϊσμούς των συμμαθητών μεταξύ τους -που
θα πρέπει να έχουν και τα όριά τους-ο καθένας οφείλει να σέβεται την προσωπικότητα των άλλων,μέ
σα στο σχολείο:των συμμαθητών του,των δασκάλων και των καθηγητών του!Αυτά τα πλαίσια συμπε
ριφοράς και του αλληλοσεβασμού αποτελούν τη μαγιά,από την οποία θα προκύψει η θεμελιώδης βά
ση της πειθαρχίας -και της αυτοπειθαρχίας αργότερα- πάνω στην οποία εδράζεται κάθε πρόοδος και
κάθε προκοπή,ατομική και συλλογική,σε μία κοινωνία.Το θέμα της πειθαρχίας στο σχολείο,βέβαια,εί
ναι πιο σύνθετο.αλλά δεν είναι της στιγμής.Έχει να κάνει με τη γενικότερη οργάνωση στο σχολείο και τη μεθοδική διδακτική διαδικασία στην τάξη.Όταν στην τάξη δουλεύουν όλα "ρολόι",όπως λέμε, η πειθαρχία έρχεται από μόνη της,ως αποτέλεσμα όλων αυτών.Το έχω βιώσει και δεν μιλώ μόνο θεωρητικά εδώ.Πάντως,το πραγματικό νόημα της πειθαρχίας έχει άμεση σχέση με τη λελογισμένη αυ
στηρότητα και καμία με το παραχάιδεμα,την κολακεία και το λαϊκισμό,πόσω μάλλον με τον αυταρχι
σμό. Μ'αυτή τη λογική,κερδισμένοι θα είναι όλοι στο σχολικό περιβάλλον:άριστοι μαθητές,πολύ καλοί, λιγότερο καλοί,γονείς και δάσκαλοι!Τελικά,είναι πραγματικά αδιανόητο να επιχειρούν κάποιοι να κριτικάρουν αρνητικά ή να υποβαθμίζουν τους άριστους μαθητές,προκειμένου να μην αισθάνονται άσχημα οι πιο αδύναμοι στα μαθήματα!Ποια Παιδαγωγική,ποια Ψυχολογία,ποιο Δίκαιο και ποια Δημοκρατία τους δίνει αυτό το δικαίωμα;Δεν είναι δυνατόν να συμβαίνουν αυτά σε πολιτισμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα - και μάλιστα μέσα στην καρδιά της Ενοποιημένης Ευρώπης!
ΥΠΕΡΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΡΑΒΕ-ΞΗΛΩΝΕ!
Όσοι έχουμε υπηρετήσει μέσα στο χώρο του σχολείου - οποιασδήποτε βαθμίδας - γίναμε μάρτυρες
αλλεπάλληλων δομικών ή μερικών αλλαγών της παρεχόμενης Παιδείας στη χώρα μας.Το ράβε-ξήλω
νε ήταν -και είναι- το σύνηθες φαινόμενο,με όλα τα επακόλουθα που αυτό συνεπάγεται για το κοινω
νικό μας γίγνεσθαι και την αναπτυξιακή μας προοπτική.Προκειμένου να μη συμβαίνουν όλα αυτά -
και αν όντως θέλουμε μία πιο θετική των πραγμάτων οπτική στη μεγάλη υπόθεση της Παιδείας στη χώρα μας - μία θεωρώ ότι είναι η λύση: Η ΥΠΕΡΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ
ΔΕΙΑΣ!Αυτή θα απαρτίζεται από "φτασμένους" ανθρώπους (παιδαγωγούς,άλλους επιστήμονες,
τεχνοκράτες κ.λ.π.) που δεν θα ελαύνονται από κομματικά - ή μόνο ιδεολογικά - κίνητρα,παρά από εθνικά - με την ολοκληρωμένη σημασία της έννοιας - ευρωπαϊκά,εκπαιδευτικά,πνευματικά, πολιτιστικά,αναπτυξιακά!Άμποτε,να το δούμε κι αυτό εμείς οι Νεοέλληνες!Οι καιροί,πάντως,είναι ευνοϊκοί!Σε περιόδους μεγάλων κρίσεων γίνονται και ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΟΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ!
giwrgospattas@gmail.com
